Sunday, December 30, 2012

Հարցազրույցը Armenlur-ին

Armenlur

Հարց 1. - ԱԺ ընտրություններից հետո ընդդիմության պարտություն մասին լուրեր հայտարարություններ տարածվեցին՝ մասնավորապես իշխանական քարոզչամիջոցներով։ Հիմա այդ տեսակետը կրկնում են ՀԱԿ գործիչներից նրանք, ովքեր հայտարարում են, թե Կոնգրեսի հետ տարաձայնություններ ունեն ։ Դուք ի՞նչ եք կարծում, պարտվե՞լ է արդյոք ընդդիմությունը՝ մասնակցելով 2012 թ. մայիսի Ազգային ժողովի ընտրություններին։
Պայքարի, պատերազմի ժամանակ շատ մեծ դեր ունի հոգեբանական գործոնը։ Հայրենական պատերազմից ինչքան վավերագրական ու գեղարվեստական ֆիլմեր ենք նայել. չեմ հշում «ինֆորմբյուրոյի» որեւէ հաղորդագրություն, որում օգտագործված լիներ «պարտություն» բառը սեփական զորքերի համար։ Հարյուրավոր բնակավայրեի ու տարածքների հանձնումը, նահանջը ուղեկցվում էր առնվազն «թշնամուն հսկայական կորուստներ պատճառելով» արտահայտությամբ։ Դժվար է գերագնահատել հոգեբանական գործոնի դերը թիկունքում թե ռազմաճակատում։ Այսինքն՝ պատերազմող յուրաքանչյուր կողմ, անկախ հարձակվում է, հաջողություններ ունենում, թե պարտվում ու նահանջում, խոսում է միայն իր հաղթելու, հակառակորդի պարտվելու մասին։ Մեր դեպքում էլ, իշխանական քարոզչամեքենան ի սկզբանե եւ միշտ խոսել է ընդդիմության՝ մեր պարտվելու, թույլ լինելու մասին։ Եւ դա բնական է։ Մենք էլ հակառակն ենք արել։ Եւ ոչ մեկը, ոչ մյուսը չի նշանակում «ժողովրդն խաբել»։ Պարզապես դա է հաղթելու տեխնոլոգան, հաղթանակի ճանապարհը։ Հակառկը՝ դավաճանություն է։ Հակառակը՝ նշանակում է հակառակորդի շարքերը կազմալուծելու փոխարեն դու քո սեփական շարքերն ես կազմալուծում։ Սա պայքարի, այդ թվում նաեւ քաղաքական պայքարի ոսկե կանոնն է։
Հիմա, եթե ընդդմությունից որեւէ մեկը «տարաձայնությունների» թե ինչ հիմքի վրա սկսում է խոսել ընդդմության պարտության մասն, նա այլ բան չի անում, քան, մեղմ ասած, օգնում է հակառակորդ կողմին, տվյալ դեպքում՝ իշխանությանը։ Ավելի ցայտուն պատկերացնելու համար փորձենք այդ վարվելակերպը տեղադրել արդեն ավարտված գործընթացների մեջ։ 1988թ. փետրվարի 20-ից սկսվեց Ղարաբաղյան կամ հայկական ժողովրդավարական շարժումը։ Հիմա. Փետրվարի 27-ն առաջին հանրահավաքիերի դադարեցման, մեկ ամիս անց Երեւանում հատուկ դրություն մտցվեց, ԼՂ դիմումը քններու համար մինչեւ ամառ ԳԽ նիստ չհրավիրվեց, դեկտեմբերն «Ղարաբաղ» կոմտեն ձերբակալվեց. այս եւ բազմաթիվ այլ այսօրնակ առիթներով կարող էին ասել՝ Շարժումը պարտվեց, որովհետեւ չկարողացավ լուծել հռչակած խնդիրը։ Բայց նույն այդ տասնյակ առթներից որեւէ մեկով եթե ասվեր ու տարածվեր, համընդհանուր պատկերացում դառնար Շարժման «պարտված» լինելու գաղափարը, հետո հաստատ չէր լինի ո՛չ 1990-ի հաղթանակը խորհրդարանական ընտրություններում, ո՛չ անկախությունը, ո՛չ հաղթանակները Ղարաբաղում...
Ի՞նչ է նշանակում՝ տարաձայնություններ ունեն։ Տարաձայնություններ ունեն՝ կա՛մ պետք է համոզեն ուրշներին եւ իրենց համոզումը դարձնեն ընդհանուր գիծը, կա՛մ պետք է ենթարկվեն մեծամասնության մոտեցմանը, կա՛մ պետք է դուրս գան գնան եւ փորձեն հասարկական համախմբում ստեղծել սեփական ճշմարտության շուրջ։ Ինչպես ամեն տեղ, քաղաքականության մեջ էլ կա արժանապատվության խնդիր։
Նրանք, ովքեր ասում են, թե խորհրդարանական ընտրություններում ընդդիմությունը պարտվել է, նույն բանը կասեին, եթե ընդդիմությունը կարողանար հասնել ոչ թե 7, այլ ընդհուպ 65 մանդատի ճանաչման, քանի որ 66-ն է կեսից ավելին։
Հարց 2. - Շրջանառության մեջ է դրվել նաև, թե Լևոն Տեր-Պետրոսյանը սխալվել է իր «Քաղաքագիտական վերլուծության» մեջ։ Իրո՞ք այդպես է։
Սա էլ նույն բանն է։ Ինչպես այդ «վերլուծության», այնպես էլ բազմաթվ այլ դեպքերում իշխանական քարոզչամեքենան է, որ պետք է օր ու գիշեր փորձեր մարդկանց համոզել ընդդիմության ու նրա առաջնորդի «սխալ» լինելու մեջ։ Ներսում մնալով հրապարակայնորեն նման բան ասելն այլ բան չի նշանակում, քան օգնել հակառակ կողմին՝ իշխանությանը։ Շատ ցավալի է, եթե կան մարդիկ, ովքեր սա չեն հասկանում։ Շատ ցավալի է, որ կան մարդիկ, ովքեր սեմինարային բազմակարծությունն են հակադրում քաղաքական պայքարի օրենքներն։ Երբ 2007 թ աշնանը Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը մտավ պայքարի մեջ իշխանության դեմ, նա որեւէ բառ ասա՞ց այդ պահին քաղաքական հրապարակում գործող ընդդիմադիր ուժերի ու գործիչների, նրանս ճիշտ ու սխալի մասին։ Չասաց ոչ այդ պահին, ոչ էլ հետո։

Հիմա, տվյալ դեպքում, որպես հիշյալ «քաղաքագտական վերլուծության» զրոյական արդյունք կարող էինք ունենալ ԲՀԿ-ն կոալիցիոն իշխանության անդամ։ Որպես դրա առավելագույն՝ 100%-անոց արդյունք կարող էինք ունենալ այս ուժի անվերապահ սատարումը ժողովրդական շարժմանը՝ Հայ Ազգային Կոնգրեսին։ Չունենք ո՛չ մեկը, ո՛չ մյուսը, ունենք միջին մի բան՝ ԲՀԿ-ն անջատված իշխանական կոալիցիայից, ընտրությունները փաստացի բոյկոտող ուժ։ Որքա՞ն է սա, առավելագույն հնարավորի որ՞ տոկոսը։ Քի՞չ է։ Ովքեր կարծում են քիչ է, թող իրենք ձեռք բերեն ավելին։ Ովքեր կարծում են սխալ է, թող գնային իրենց ճիշտ ճանապարհով։ Փառք Աստծո, գնացողներ էլ կան, տեսնում ենք... Քաղաքականությունը սեփական ճշմարտությունը առարկայացնելը, մարմնավորելն է, ոչ թե ուրիշներին «սխալ հանելը» եւ այդ «սխալներից» կախվելը։ 

Saturday, December 22, 2012

ԵԼՈՒՅԹ ՀՀՇ 17-ՐԴ ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐՈՒՄ

Չընթերցվեց

Խոսքը համոզիչ է լինում, երբ հենվում է հանրահայտ ճշմարտությունների վրա։ Ահա, այդպիսի մի քանի հազար տարվա հանրահայտ ճշմարտություն է այն, որ ազգի լիակատար զարգացման ու հզորացման համար անկախ պետականություն ունենալը պարտադիր պայման է։ Դրա բացակայությունը, անազատությունը, օտարի տիրապետության տակ ապրելը վտանգում է ազգային գոյությունը։ Եւ հենց դա է պատճառը, որ մարդկության պատմությունը, ըստ էության, այլ բան չէ, քան ազգերի պայքար՝ ազատության ու անկախության համար։ Եւ դա ամենահին շրջանից մինչեւ մեր օրերը։ Ինչպես Արտաշես Առաջինն էր 2200 տարի առաջ պայքարում ազգային անկախություն ձեռք բերելու համար, այնպես էլ 1988-91 թվականներին մեր սերունդն էր պայքարում կորսված ազատությունն ու ազգային անկախությունը վերստին ձեռք բերելու համար։ Նայեք բոլոր ազգերի տոնացույցերը՝ բոլորի մոտ ամենամեծ, ամենակարեւոր տոնը անկախության ձեռք բերման օրն է։
Բայց անկախ պետականությունը նաեւ պատասխանատու փորձություն է, հատկապես, երբ զուրկ կամ համարյա զուրկ ես պետականության ավանդույթներց։ Այդ քննությունը փառավորապես հաջողվեց տալ հետխորհրդային առաջին ժողովրդավարական իշխանությանը՝ Հայոց համազգային Շարժման գլխավորությամբ։ Եթե ընդունում ենք, որ քաղաքական որոշակի շրջափուլը պետք է գնահատել իր արդյունքներով, ապա 1988-98 թվականներին գրանցված արդյունքները անհավատալի են դրա համար օբյեկտիվորեն տրված հնարավորությունների պայմաններում։ Ոչ, այստեղ չեմ խոսի աննախանձելի ռեսուրսների պայմաններում ո՛չ Ղարաբաղի փրկության, ո՛չ պետական կառույցների կայացման, ո՛չ արմատական վերափոխումների մասին։ Նույնքան կարեւոր ձեռքբերում էր այն փաստը, որ մամուլը 90%-ով ընդդիմադիր էր, որ ռադիո եւ հեռուստաեթերից ավելի շատ ընդդիմություն ներկայացնողներն էն օգտվում, քան իշխանությունը։ Ձեռքբերում էր այն, որ Երեւանի պետական համալսարանը ամենաընդդիմադիր օջախն էր՝ ինչպես որ վայել էր նրան եւ ինչպիսին որ եղել էր նույնիսկ խորհրդայն տարիներին։ Ահա սրանք են, կամ նաեւ սրանք են Հայաստանի առաջին ժողովրդավար իշխանության կողմից պետականության քննության գնահատման ամենակարեւոր հիմքերը։
Վերջերս մամուլի տարբեր օրգաններում Երեւանի պետական համալսարնի անունը շատ հաճախ էր բացասական կոնտեքստում հիշատակվում ։ Հիշատակվում էր ոչ թե ուսումնական հաստատության համար բնորոշ հարցադրումներով։ Հիշատակվում էր եզակի, օրիգինալ մի մեղադրանքով, այն է՝ Համալսարանը կեղծել է Հայոց պատմությունը։ Ոչ թե հարեւան թուրքերն ու ադրբեջանցները, այլ Երեւանի պետական համալսարնը կեղծել է մեր պատմությունը։ Խոսքը վերաբերում է հենց նույն՝ անկախության շրջանի՝ 1988-ից մինչեւ մեր օրերի մասին շարադրանքին։ Արդեն շուրջ 40 տարի այդ բնագավառում եմ, եւ չեմ հիշում, թե երբեւէ նման մեղադրանք լսած լինեմ որեւէ հայ պատմաբանի, առավել եւս՝ հայկական գիտական ու կրթական որեւէ հաստատության մասին։ Ընդ որում՝ խոսքը մի հեղանակի տգիտության կամ դիտավորության մասին չէ։ Զազրելի այդ արարքին հեղինակակից են գրող հեղնակը՝ պատմության ֆակուլտետի դեկանը, խմբագիրը՝ հայտնի Հրաչիկ Սիմոնյանը, Համալսարանի ռեկտորը, կրթության եւ գտության նախարարը, եւ վերջապես՝ համալսարանի ամենաբարձր պաշտոնյան՝ ԵՊՀ խորհրդի նախագահ Սերժ Սարգսյանը։ Այսինքն՝ տեղի է ունեցել խմբակային հանցագործություն, ինչը ծանրացուցիչ հանգամանք է քրեական օրենսգրքում։ Եւ ողջ համալսարանում չգտնվեց մեկը, որ համարձակվի հրապարակավ դատապարտել ամոթալի այս արարքը։ Ավելի ողբալի վիճակում համալսարանը չ եղել երբեք։

Ի՞նչ էի ուզում ցույց տալ այս օրինակի վրա։ Ուզում էի ցույց տալ անկախության շրջանի երկու իշխանությունների հակապատկեր լինելը։ Հանրապետության Հմնադիր-նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը, դեռ իր հրաժարականի հայտարարության մեջ զգուշացնում էր, որ իշխանության են գալիս «պետականության այլ հիմնադրույթներ» դավանող մարդիկ։ Ահա, պետականության այդ այլ հիմնադրույթներն էին, որոնց վրա առարկայացան կոռուպցոն համակարգը, ավազակապետական ռեժիմը, որը դիմազրկեց մեր ուսումնական հաստատությունները, բարոյազրկեց մտավորականությանը, մայր բուհը դարձրեց պատմության կեղծարար։ Թող տարօրնակ չթվա, որ անկախության պայմաններում ժողովուրդը կարող է կանգնել շատ ավելի ծանր մարտահրավերների առջեւ, քան օտարի իշխանության տակ։ Եւ չկարողանալով հաղթահարել այդ մարտահրավերը՝ կկորցնի անկախությունը։ Վաղուց արդեն այդպսի վիճակում է Հայաստանը։ Հայոց համազգային շարժումը, այդ ողջ ընթացքում որպես ընդդմադիր քաղաքական ուժ, փորձել է կանգնեցնել կործանարար այս ընթացքը։ Եւ օր-օրի նույն ճանապարհի վրա կանգնող ուժեր հետ միասին չի դադարեցնելու իր պայքարը, մինչեւ ավազակապետության կազմաքանդումն ու սահմանադրական կարգի վերականգնումը։