Tuesday, October 28, 2014

Իշխանափոխության ամենաստույգ նախանշանը


Համակարգային իշխանափոխության անհրաժեշտության, դրա համար հասունացած պայմանների, կողմերի ռեսուրսների հարաբերակցության փոփոխության, մարտավարական քայլերի մասին եւ այլն, արդեն բավարար ու համոզիչ գրվել է։ Այս իմաստով հասարակությանը լրացուցիչ համոզելու, կարծես, էլ բան չկա։ Իսկ վերջին երկու հանրահավաքները,  որպես ավելի լայն՝ ռեժիմի դեմ արդեն շուրջ մեկուկես տասնամյա պայքարի, ավելի նեղ՝ վերջին երեք տարվա ծրագրված քաղաքական գործընթացի արդյունք, այդ հարցը վերջապես լուծելու համար շատ ավելի մեծ հույսեր են առաջացրել, քան դա եղել է երբեւէ։
Սակայն, նման՝ բովանդակությամբ «հեղափոխական» (բռնապետականից ժողովրդավարական համակարգի անցման) իշխանափոխություններն ունենում են նաեւ հստակ նախանշաններ, որոնք միշտ չէ, որ հստակ տեսանելի են կամ հենց այդպիսին են գնահատվում առաջին հայացքից։ Այդ նախանշանները կարելի է ցուցադրել նաեւ փաստերի ու իրողությունների տրամաբանական վերլուծությամբ, բայց դա շատ ավելի համոզիչ է ստացվում արդեն կատարված նմանօրինակ պատմական իրադարձությունների համադրմամբ։ Հատկապես, երբ այդ համադրումն անում ես սեփական պատմության ոչ վաղ անցյալի նույնպիսի դրվագի հետ։ Վերջին հաշվով, այս ասպարեզում դժվար է նոր բան մտածել, եւ հոգեվարք ապրող բռնապետական իշխանության համար հիմնականում նույնը պետք է լինեն վերջին ջղաձիգ փորձերի դրսեւորումները, նրա ինքնապահպանման զինանոցի մեթոդներն ու միջոցները։
Այդ իմաստով շատ հետաքրքիր նյութ են տալիս կոմունիստական դարաշրջանից ժողովրդավարականին անցնելու 1988-90թթ. պատմության մեջ արձանագրված իրողությունները։ Նույնականությունն ապշեցուցիչ լինելով, օգնում է նաեւ հասկանալ այսօրվա շատ իրողություններ, որ շատերի համար կարող է հասանելի կամ համոզիչ չլինել, քանի դեռ չի ավարտվել ներկա գործընթացը կամ շրջափուլը։ Ճիշտ այնպես, ինչպես՝ ընտրական գործընթացների պահին, օրինակ, շատերի կողմից այլ կերպ էին գնահատվում հայտնի «ընդդիմադիր» քաղաքական ուժեր ու գործիչներ, եւ բոլորովին այլ կերպ՝ դրանց ավարտից հետո (Վ. Մանուկյան, Ա. Գեղամյան, ԱԽՔ եւ այլն)։
* * *
1989 թվականի մայիսի վերջին Շարժման առաջնորդների՝ «Ղարաբաղ» կոմիտեի բանտից ազատվելուց հետո կոմունիստական վարչախումբը շատ ավելի առարկայորեն զգաց իրենց իշխանության, ամբողջ համակարգի վտանգվածությունը։
Իշխանության միակ իրական հավակնորդ ուժի՝ ժողովրդավարական շարժման դեմ բացահայտ ու քողարկված պայքարը մղվում էր մի քանի ճակատներով։
«Ընդդիմության ընդդիմությունը» 1989-90-ին
Կոմիտեի ազատ արձակվելուց հետո` մի քանի ամսվա ընթացքում սնկի նման աճեցին ինչ-որ նոր «կազմակերպություններ»՝ հնչեղ անուններով։ Սեպտեմբերի 9-ին այսօրինակ 14 կազմակերպություն հայտարարեց «Նախախորհրդարան» անունով մի կառույց ստեղծելու մասին։ Ընդամենը վեց ամիս անց` արդեն հերթական ընտրությունների նախաշեմին, այս «կազմակերպությունների» թիվը հասավ 45-ի, որոնք «համախմբվեցին» այս անգամ «Համահայկական միացյալ ճակատ» անվան տակ։ Հանդես գալով իշխանության դեմ առավել «արմատական» դիրքերից, նրանց հիմնական գործը եղավ, սակայն, իշխանափոխության ունակ միակ իրական ուժին մեղադրել «միջին դիրք» գրավելու եւ  «ազգային միասնությունը» պառակտելու համար։ Ընթերցողի համար դժվար չի գտնել այս ամենի զուգահեռը վերջին տարիների իրականության մեջ՝ սկսած կեղծ ընդդիմության ինստիտուտից մինչեւ այսօրվա «ընդդիմության ընդդիմություն»։
Թե այս կազմակերպություններից որոնք էին իշխանության կողմից ստեղծված եւ որոնք՝ «ինքնաբուխ»՝ էական չէ։ Քաղաքական իմաստով կարեւորն այն է, որ, հանդես գալով որպես «ընդդիմության ընդդիմություն», նրանք օբյեկտիվորեն դառնում էին իշխանության բարեկամներ ու օգնում իշխանությանը։ Ասենք միայն, որ մայիսին կայացած ընտրություններում համաժողովրդական շարժման հաղթանակից անմիջապես հետո այս «կազմակերպությունները» միանգամից անհետացան քաղաքական դաշտից։
Նոմենկլատուրային մտավորականությունը
Կոմունիստական իշխանությանն սպառնացող համաժողովրդական շարժման դեմ երկրորդ ճակատում նոմենկլատուրային մտավորականությունն էր, որ Շարժմանը մեղադրում էր «հակառուսականության», «անջատման վտանգը» չգիտակցելու ու այլ մեղքերի համար։ Սրանք նույնպես ունեցան իրենց զանազան կառույցները, իսկ 1990թ. նախընտրական շրջանում (մարտ-մայիս) տասնյակ հոդվածներ գրեցին Շարժման դեմ (Վարդգես Միքայելյան, Վլադիմիր Պետրոսյան, Հրաչիկ Սիմոնյան, Բագրատ Ուլուբաբյան, Լեւոն Հախվերդյան, Զորի Բալայան, Ստեփան Պողոսյան, Ազատ Եղիազարյան, Լենդրուշ Խուրշուդյան)։ Խորհրդանշական է, սակայն, այս «ճակատի» ինքնամոռաց պայքարի վերջաբանը։ Մայիսի 20-ին ճակատագրական ընտրություններն էին։ Նախորդ օրը՝ մայիսի 19-ին «Խորհրդային Հայաստան» թերթում հրապարակվեցին Լենդրուշ Խուրշուդյանի՝ «Հայոց համազգային շարժում կազմակերպությունը եւ Հայկական հարցը» եւ  Սիլվա կապուտիկյանի՝ «Բաց նամակ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին» ընդարձակ հոդվածները. առաջինը` Շարժման, երկրորդն` անձամբ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի դեմ։ Հաջորդ օրը, օրենքով քարոզչության արգելման հանգամանքով, չէր կարելի դրանց պատասխանել։ Հաշվարկն էլ հենց դրա վրա էր արված։ Արդյունքը, սակայն, եղավ այն, որ հաջորդ օրն այս հոդվածների հեղինակներն իրենց ընտրատարածքներում (երկուսն էլ պատգամավորության թեկնածուներ էին) ստացան, համապատասխանաբար,  30 եւ 60 ձայն։
Այս դեպքում եւս կարեւոր չէ, թե նոմենկլատուրային մտավորականներից ովքեր էին, որ գործում էին իշխանության թելադրանքով, ովքեր՝ սեփական համոզմունքներով, կամ՝ մտածելով, որ այլ համակարգում իրենք պիտի զրկվեն ունեցած դիրքից ու զանազան արտոնություններից։ Կարեւորն այն է, որ Շարժման դեմ անմնացորդ պայքարով նրանք մեծապես օգնում էին իշխող վարչախմբին։
Սրա զուգահեռներն էլ դժվար չէ գտնել այսօրվա կյանքում։
Սփյուռքյան կուսակցությունները
Ինչպես հայտնի է, ժողովրդավարական շարժումը 1990թ. ընտրություններին գնաց անկախության հասնելու հստակ ծրագրով, որ ընդունել էր դեռ 1989թ. նոյեմբերին՝ Հայոց համազգային շարժման 1-ին համագումարում։ Սփյուռքյան կուսակցությունները, մասնավորապես` Դաշնակցությունը, Շարժման դեմ իր գաղափարական պայքարը մղում էր «Հայ դատի» եւ «Պանթուրքիզմի վտանգի դիրքերից»։ Ըստ այդմ՝ «Հայ դատի» լուծումը ենթադրում է նախ՝ ուժեղ դաշնության մեջ լինելով հայկական հողերի ազատագրում, ապա այդ հողերի միացում խորհրդային Հայաստանին, ապա միայն «ինքնորոշում»։ Համարում էին, որ «պանթուրքիզմի վտանգը» նույնպես անհնար է դարձնում Հայաստանի անկախացումը։ Դրան գումարվում էին նաեւ կոմունիստական իշխանության վերաբերյալ արդեն բացահայտ դիֆերամբները. ՀՅԴ-ն, օրինակ, համարում էր, որ Հայաստանի կոմկուսը, որ «Կարեն Դեմիրճյանի օրերին դեռ մաֆիաների կենտրոն էր», նրանից հետո՝ «ապշեցուցիչ շրջադարձեր կատարեց դեպի արցախյան շարժման դրոշակակիրի դիրքերը»: Որպես այդպիսին` Հայաստանի կոմկուսին հակադրվում էր «Ղարաբաղ» կոմիտեն եւ ՀՀՇ-ն, որոնք այդ ընթացքում ընդհակառակը՝ «քայլ առ քայլ սպառեցին համազգային հույսերու դրամագլուխը», որովհետեւ իշխանության հասնելու հարց դրեցին իրենց առջեւ (Տես «Դրոշակ», 14.03.1990, էջ 14):
Այս ամենը արտաքին՝ «գաղափարախոսական» կողմն էր։ Իսկ Շարժման դեմ պայքարի իրական շարժառիթն այն էր, ինչի մասին խոսեց Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը վերջին հանրահավաքում. «Շատ ավելի լուրջ քաղաքական ուժեր, որոնք իբրև-թե յոթանասուն տարի պայքարել էին Հայաստանի անկախության վերականգնման համար, երբ 1990-1991 թվականներին, այդ խնդրի լուծման հնարավորությունը իրական դարձավ, մեկ ակնթարթում փոխեցին իրենց դավանանքը և կտրուկ դեմ արտահայտվեցին անկախությանը, որովհետև այն ձեռք էր բերվում ոչ թե իրենց, այլ ուրիշների շնորհիվ»։
* * *
Դժվար է սուղ էջերում մի քանի փաստերի հիշատակմամբ այսօրվա ընթերցողին լրիվ պատկերացում տալ 1990-ի «ամբողջական իշխանափոխության» նախաշեմին ժողովրդավարական շարժման դեմ սանձազերծված «խաչակրաց արշավանքի» մասին։ Նրանք, ովքեր եղել ու ուշադիր հետեւել են, կարող են դեռ հիշել։ Շարժման դեմ ձեւավորվել էին բոլոր հնարավոր ճակատները, կիրառվում էին նրա վարկաբեկման բոլոր հնարավոր՝ ամենաստորից մինչեւ ամենաէժան մեթոդները։ Ճիշտ այնպես, ինչպես հիմա։ Իսկ երկու-երեք ամիս անց «ամբողջական իշխանափոխությունը» կամ «հեղափոխությունը» իրականացված էր։ Այսինքն՝ դա այլ բան չէր, քան գործող իշխանության ավարտի, վախճանի ստույգ նախանշան, ախտանիշ։
Նույնն է նաեւ այսօր։ Իսկ այն, ինչ դեռ չկա, կարելի է այս հիմքի վրա կանխատեսել։ Օրինակ՝ առաջիկայում լուսանցքային ուժերի ու գործիչների համախմբում հնչեղ «գաղափարական հիմքով» ու խիստ ազգային անվամբ մի կազմակերպության մեջ։
Եւ այսպես՝ իշխանափոխության գործընթացն սկսած Համաժողովրդական շարժման դեմ որքան բազմանում են ամեն տեսակի «համախմբումները», «պայքարները», «ճակատները», որքան սաստկանում են մեղադրանքները,  մահացու են դառնում վերագրվող մեղքերը, որքան առավել ստոր ու էժանագին մեթոդներ են կիրառվում Շարժման առաջնորդներին վարկաբեկելու համար, այնքան ավելի իրական ու հավաստի է դառնում, թե գործ ունենք արդեն անկասելի ամբողջական իշխանափոխության ամենաստույգ նախանշանի հետ։

http://www.ilur.am/news/view/36707.html

Thursday, October 16, 2014

Քաղաքական եռամյա գործընթացը մտնում է եզրափակիչ փուլ


Հոկտեմբերի 10-ի հանրահավաքով ավարտվեց այն քաղաքական զարգացումների մի փուլը, որի ընդունված գիտական անվանումը «բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխություն» է, եւ նույն այդ հանրահավաքով սկսվեց դրա եզրափակիչ փուլը։
Տարբեր հասարակություններում եւ տարբեր ժամանակներում քաղաքական այսօրինակ զարգացումները տարբեր դրսեւորումներ են ունեցել՝ որքան ավելի ուշ՝ այնքան ավելի խաղաղ ու անցնցում։ Այնպես որ՝ այս անվանումը, մասնավորապես իր վերջին՝ «հեղափոխություն» բաղադրիչով, դարձել է պայմանական։ Հենց դա է պատճառը, որ այդ տերմինը, շարունակելով գոյատեւել գիտական բնագավառում, քաղաքական կյանքում ու հռետորաբանության մեջ շատ քիչ է օգտագործվում, դրան փոխարինում են այլ որակումներ։
Իսկ «բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխությունն» իր քաղաքական բովանդակությամբ այլ բան չէ, քան անցում անտրամաբանության, անհեթեթության աստիճանի հասած, արտադրողական ուժերը կաշկանդող, բնակչությանը անազատության մատնող, հաճախ երկիրը պազապես կործանման տանող պետական կառավարման բռնապետական ձեւից դեպի զարգացման, հզորացման ու բարգավաճման տանող ժողովրդավարական հասարակարգի։
* * *
Դժվարագույն եւ ամեն մի ժողովրդի համար ճակատագրական քաղաքական այս խնդիրը, բնականաբար, ոչ մի տեղ չի լուծվել ու չի կարող լուծվել միայն դժգոհ զանգվածների առկայությամբ ու նրանց ինքնաբուխ պոռթկմամբ։ Բայց նաեւ ոչ մի տեղ այս խնդիրը չի կարող լուծվել առանց պոռթկման պատրաստ դժգոհ ժողովրդական զանգվածների առկայության։
Ոչ մի տեղ այդ խնդիրը չի կարող լուծվել միայն բռնապետության պայմաններում կաշկանդված բուրժուազիայի՝ գործարար աշխարհի ջանքերով։ Բայց նաեւ ոչ մի տեղ այդ խնդիրը չի կարող լուծվել առանց գործարար աշխարհի, նրան ներկայացնող քաղաքական ուժի մասնակցության։
Սակայն խնդիրը չի կարող լուծվել նաեւ այս երկուսի ինքնին առկայությամբ եւ մեխանիկական գումարումով։ Պետք է քաղաքական ծրագրի ստեղծում եւ գործադրում՝ քաղաքական գործընթաց՝ ստանալու համար ոչ թե այս երկու ուժերի մեխանիկական գումարում, այլ քաղաքական մեկտեղում, քաղաքական գործոնի վերածում։ Ուստիեւ՝ ոչ մի տեղ այս խնդիրը չի կարող լուծվել առանց կարող, ունակ քաղաքական առաջնորդության։
Քաղաքական գործչի, քաղաքական գործընթացը նախաձեռողի ու ղեկավարողի առաջնային հատկանիշը, որպես հաջողության հասնելու երաշխիք, պետք է լինի ոչ թե ժողովրդահաճությունը, այլ անհրաժեշտության դեպքում նաեւ հասարակական պատկերացումներին հակադրվել կարողանալու եւ ուղղորդելու ունակությունը։
(Լինում է, երբ հասարակական բուռն դժգոհության ալիքի վրա հանդես են գալիս քաղաքական պատրաստությունից զուրկ ուժեր ու ղեկավարներ եւ, գայթակղվելով ամբոխահաճությամբ, տապալում են պատմականորեն տրված շանսը։ Անգամ եթե հաջողում են, ապա քիչ անց երկրին ու ժողովրդին բերում են աղետներ ու անդառնալի կորուստներ։ Հեռուն չգնանք՝ այդպիսին էին մեր հարեւան Վրաստանում՝ Գամսախուրդիայի, եւ Ադրբեջանում՝ Էլչիբեյի «հաջողությունները» 1990-ականների սկզբին։ Մեր պատմությունն էլ ունի ամբոխահաճության տրվելու ցավալի օրինակներ. 1918-20թթ. իշխանությունը հասարակական տրամադրություններին դեմ գնալու քաղաքական կամք չունենալու պատճառով է, որ կորցրեց 60-65 հազար քառ. կմ. տարածքով Հայաստան ունենալու եւ հաջորդներին փոխանցելու ռեալագույն շանսը)։
Ոչ թե տարբեր, այլ, կարելի ասել՝ հակադիր բաներ են՝ «գնալ հոսանքի առջեւից» եւ «առաջնորդել հոսանքը»։ Առաջին դեպքում գործելակերպի հիմքում ամբոխահաճությունն է, եւ պատասխանատվությունը մնում է «հոսանքի» վրա։ Երկրորդ  դեպքում՝ գործելակերպի հիմքում քայլերի ու գործողությունների արդյունավետ ծրագրավորումն է, ու դրանով իսկ՝ առաջնորդի կողմից քաղաքական պատասխանատվության ստանձնումը։ Եթե պատերազմում զինվորական կարգապահությունը ամենակարեւոր գործոններից մեկն է հաջողության հասնելու համար, ապա, թող ոչ մեկը չկասկածի, որ քաղաքական պայքարում հաջողության հասնելու համար նույնքան կարեւոր է քաղաքական կարգապահությունը։ Հենց այդ պատճառով է, որ հոկտեմբերի 10-ի հանրահավաքի իր ելույթում Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը, Քառյակի առաջնորդների անունից ստանձնելով պատասխանատվությունը, շեշտեց քաղաքակա պայքարի այս աքսիոմը. «Տիրապետելով լիարժեք տեղեկատվության եւ ելնելով նպատակահարմարությունից, Քառյակի ղեկավարությունն է սահմանում շարժման ընթացքի արագությունը եւ հանրային միջոցառումների ժամանակացույցը։ Ուստի ձեզանից ակնկալվում է լիովին վստահել Քառյակին եւ ըմբռնումով մոտենալ նրա կայացրած որոշումներին, որովհետեւ առանց փոխադարձ վստահության, մեր ձեռնարկած լրջագույն գործը չի կարող հաջողությամբ պսակվել»։
* * *
Այն, որ Հայաստանում հաստատված բնույթով ավազակապետական բռնապետությունից ազատվելու քաղաքական գործընթացը այլ բան չէր կարող լինել, քան «բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխություն», արդեն ակնհայտ էր։ Ուստիեւ, հրապարակում ունեալով քաղաքական այդ գործընթացն ապահովելուն պատրաստ առաջին ուժը՝ դժգոհ ժողովրդական զանգվածները, Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը  2007թ. դեկտեմբերի 8-ի հանրահավաքում ընդարձակ կոչով դիմեց գործարար աշխարհին.
«Սիրելի ու հարգարժան ձեռներեցնե՛ր եւ գործարարնե՛ր, մինչեւ ե՞րբ պիտի հանդուրժեք ձեզ պատիվ չբերող այդ նվաստացումը, մինչեւ ե՞րբ պիտի հաշտվեք ձեր ստրկական վիճակի հետ։ Մի՞թե չեք հասկանում, որ ձեր ծառայամտությամբ դուք ամրապնդում եք խանական իշխանության հիմքերը եւ ստրկության դատապարտում մեր ողջ ժողովրդին, նաեւ՝ ձեր իսկ երեխաներին։ Մի՞թե չեք տեսնում, որ մենք կանգնած ենք բախտորոշ հասարակական վերափոխման շեմին, որի նպատակն է բացառապես քաղաքական պայքարի խաղաղ, օրինական միջոցներով վերականգնել երկրի սահմանադրական կարգը։ Մե՛նք չէ, որ ձեզ պետք է հորդորեինք միանալ համազգային նոր շարժմանը։ Դո՛ւք պիտի առաջնորդեիք այն եւ ժողովրդին տանեիք ձեր ետեւից։ Ի՞նչն է ձեզ խանգարում համախմբվել ու թոթափել բոլորի, այդ թվում՝ ձեզ համար ատելի խանական լուծը։ Ինչի՞ց եք վախենում։ Մի՞թե ավելի շատ բան ունեք կորցնելու, քան ժողովուրդը։ Ինչպե՞ս եք գիշերները քնում։ Արդյոք կարողանո՞ւմ եք նայել ձեր կանանց ու երեխաների աչքերին։ Ուստի քանի դեռ ուշ չէ, քանի դեռ չեք արժանացել ժողովրդի լիակատար քամահրանքին, ուղղեք ձեր մեջքը եւ վճռականորեն միացեք մեր շարքերին»։
 Ընդամենը չորս տարի անց, երբ կարեւոր որակական տեղաշարժեր ու փոփոխություններ էին կատարվել երկրի հասարակական-քաղաքական կյանքում, տնտեսական եւ այլ բնագավառներում, Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը 2011թ. նոյեմբերի 25-ի ելույթում արդեն դիմեց ոչ թե ընդհանրական գործարար աշխարհին, այլ որոշակի՝ այդ խավի շահերը ներկայացնող քաղաքական ուժին՝ «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությանը։ Ճիշտ է՝ նա շեշտեց, որ իր խոսքը առայժմ ոչ թե համագործակցության առաջարկ է, այլ «քաղաքագիտական վերլուծություն կամ խորհելու նյութ», սակայն, իրականում հենց այդ պահից սկիզբ դրվեց այն քաղաքական գործընթացին, որի եռամյա անխաթար ընթացքի առաջին փուլի եզրափակիչ ակորդը հոկտեմբերի 10-ի հանրահավաքն էր։
(Հիշեցնենք, որ հիշյալ «քաղաքագիտական վերլուծությունը» հանրահավաքում ներկայացնելուց առաջ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը «բացեց մի փոքրիկ գաղտնիք». նա դա ներկայացնում էր՝ չունենալով Կոնգրեսի կենտրոնական գրասենյակի լիակատար համաձայնությունը (12 հոգուց դեմ էին երեքը- Ա.Ս.)։ Հենց այդ պատճառով էլ այն ներկայացնում էր իր անունից, իր պատասխանատվությամբ, որպես «քաղաքագիտական վերլուծություն»։
Առաջին անգամ չէր, որ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը ամենալայն լսարանի դեմ հանդես էր գալիս «դժվար մարսելի» թեմայով։ Ակտիվ մասնակիցները կհիշեն՝ այդպես էր 1988-90 թվականներին, այդպես էր նաեւ իր իշխանության տարիներին։ Նրա այս ելույթն էլ լուռ սառնությամբ ընդունեց հրապարակը. սառնությամբ՝ որովհետեւ ինչ-որ բան հակադրվում էր իրենց ունեցած պատկերացումներին, եւ լուռ՝ որովհետեւ յուրաքանչյուրին ճնշում էին սեփական փորձն ու վստահությունը հռետորի նկատմամբ։ Եւ, ինչպես 1988-ից ի վեր շաբաթներ, ամիսներ կամ տարիներ հետո մարսվել էին նրա «դժվար մարսելի» թեմաներով ելույթները, նույնը պատահեց նաեւ այս անգամ։ Դրա ապացույցը ոչ միայն հոկտեմբերի 10-ի հրապարակն էր, այլեւ տասնյակ հրապարակումները «քաղաքագիտական վերլուծությունն իրականություն դարձավ» արձանագրմամբ)։
Քաղաքական գործընթացը մտավ հաջորդ փուլ, ինչը Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի 2011-ի հիշյալ ելույթում ձեւակերպված է հետեւյալ կերպ. «Հավատացած եմ, որ Հայ Ազգային Կոնգրեսի եւ Բարգավաճ Հայաստանի համագործակցությունն ի զորու է արմատապես փոխել քաղաքական ուժերի դասավորությունը եւ լուրջ երաշխիք դառնալ թե՛ սահմանադրական կարգի վերականգնման եւ թե՛ ժողովրդի շահերից բխող անհրաժեշտ բարեփոխումների իրականացման համար»։
Հասկանալի է, որ քաղաքական հիշյալ գործընթացի հիմքում նաեւ «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության քաղաքական որակներն են։ Նա, մի կողմից՝ քաղաքական սառնասրտությամբ, մյուս կողմից՝ քաղաքական հետեւողականությամբ կարողացավ գալ ու ստանձնել պատմականորեն շատ կարեւոր մի դերակատարում, որ չէր կարող անել ուրիշ ոչ մի ուժ։ Հոկտեմբերի 10-ին հնչած խնդիրների միասնական լուծմամբ Հայաստանը կդառնա բոլորովին այլ երկիր, եւ ընդամենը տասնամյա ԲՀԿ-ն կարձանագրի իր՝ պատմականորեն ծանրակշիռ ավանդն այդ գործում։
Քաղաքական եռամյա գործընթացը մտնում է եզրափակիչ փուլ։ Այլեւս կասկածից դուրս է, որ հոկտեմբերի 24-ի հանրահավաքում կլինի այն քաղաքական ու քաղաքացիական ներուժը, այն էներգետիկան, որի պայմաններում «ամբողջական իշխանափոխության», «սահմանադրական կարգի վերականգնման», «արմատական փոփոխությունների իրականացման» խնդիրների լուծումը կդառնա միայն քաղաքական տեխնիկայի հարց։

http://www.ilur.am/news/view/36234.html

Thursday, October 9, 2014

Բոլոր ճանապարհները տանում են դեպի ԱԶԱՏՈՒԹՅԱՆ հրապարակ


Վաղը՝ հոկտեմբերի 10-ին, ժամը 18-ին, Ազատության հրապարակում կսկսվի շատ երկար սպասված ՀԱՆՐԱՀԱՎԱՔԸ։
Իրավիճակը, հասարակական մթնոլորտը եւ պահի կարեւորությունն այնպիսին են, որ անգամ խմբագրական հոդվածի համար թելադրում են ընտրել «ՍԻՐԵԼԻ՛ ՀԱՅՐԵՆԱԿԻՑՆԵՐ» կոչային սկսվածքը։ Եւ ուրեմն՝
Սիրելի՛ հայրենակիցներ,
Հանգամանքների բերմամբ Հայաստանի ժողովուրդը եկել, հասել է մի սահմանագծի, երբ խաղասեղանին նրա գոյության հարցն է՝ որպես ազգ-հասարակություն։ Երբ այս մարտահրավերն ազգի համար առաջանում է օտար նվաճման ու տիրապետության հետեւանքով,  դա վտանգավոր չէ։ Դրան անմիջապես հակադրվում է ժողովրդի՝ երբեւէ օտարի լծից ազատվելու, ԱԶԱՏՈՒԹՅԱՆ ԵՒ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ հասնելու երազանքն ու ձգտումը, ինչը տասնամյակներ, անգամ հարյուրամյակներ կարող է ապահովել ժողովրդի ազգային գոյությունը։ Եւ պատմական հարմարագույն ինչ-որ պահի այդ սպասումն ու ձգտումը պոռթկում է ազգային-ազատագրական ընդվզման տեսքով։ Երբ ժողովրդի ազգային գոյությանն սպառնացող մարտահրավերները ոչ թե արտաքին, այլ ներքին են՝ հարուցված սեփական իշխանության կողմից, անկախ պետականության պայմաններում՝ դրանք ժողովրդի ազգային գոյության համար դառնում են քայքայիչ ու մահացու։
Այսօր այլեւս քարոզելու ու համոզելու կարիք չկա, որ Հայաստանում իշխող ավազակապետական ռեժիմը, առանց դույզն-ինչ չափազանցության, երկիրն ու ժողովրդին հասցրել են կործանման եզրին՝ վտանգելով հայ ժողովրդի ազգային գոյությունը։ Այդ համոզմունքն այսօր համընդհանուր է դարձրել գործող վարչախումբն ինքը իր սեւ գործերով՝ կյանքի անխտիր բոլոր բնագավառներում։
Ո՛չ մի օտար բռնապետություն այնպիսի չափերով ու այնպիսի ցինիզմով չի կողոպտել հայ ժողովրդին, ինչպես այս ռեժիմի պարագլուխները։
Ո՛չ մի օտար իշխանություն այնպես չի իրավազրկել հայ ժողովրդին, ինչպես ներկա վարչախումբը։
Ո՛չ մի օտար իշխող (բացառությամբ թուրքական տիրապետության վերջին տասնամյակների) Հայաստանը հայերից դատարկելու դիվային ծրագիր չի իրականացրել, ինչպես դա արվում է հիմա։
Երեք դեպքում էլ գործ ունենք խնդիրների հետ, որոնց լուծման մեջ է ներկա վարչախումբը տեսնում իր իշխանության պահպանման ու վերարտադրման երաշխիքը, ու նրանից որեւէ այլ բան ակնկալելն անհեթեթություն է։
Մխրճվելով ծանրագույն հանցանքների մեջ՝ վարչախումբն, ի դեմս իր պարագլուխների, ամբողջությամբ կորցրել է ցանկացած իշխանության ներհատուկ քաղաքական որակներն ու քաղաքական բանականությունը։ Նա վաղուց արդեն ունակ չէ որեւէ կերպ ետդարձի՝ ո՛չ երկրի ու ժողովրդի կողոպուտը դադարեցնելու, անգամ մեղմելու, ո՛չ իրավազրկումը վերացնելու, ո՛չ ապօրինությունները թեկուզ փոքր-ինչ սակավացնելու ուղղությամբ։ Ավելին՝ իշխանության ղեկին գտնվող վարչախմբի պարագլուխների բանականության կորուստը վերաճել է ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԱՆՄԵՂՍՈՒՆԱԿՈՒԹՅԱՆ, ինչը  երկրի ու ժողովրդի համար շատ ավելի վտանգավոր է, քան ցանկացած թալան, կողոպուտ, շահագործում ու իրավազրկում։
Վարչախմբի դեմ տեւական ու համառ ըմբոստացումն ու պայքարը վերջին տարիներին որակապես նոր փուլ է մտել՝ իր երկու կարեւոր առանձնահատկություններով։
Առաջին. ներկա վարչախմբի ինչպես հաստատումը, այնպես էլ մի քանի անգամ վերարտադրությունը չէր կարող լինել առանց արտաքին աշխարհի վճռական օժանդակաության։ Դրա դիմաց նա արտաքին աշխարհին վճարել է ի հաշիվ մեր ազգային շահերի, մասնավորապես՝ Ցեղասպանության ուրացմամբ եւ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքի փաստական զոհաբերմամբ։ Բայց դա էլ չփրկեց։ Իրենցն ստանալուց հետո, արդեն ավելի քան մեկ տարի, Ս. Սարգսյանի նկատմամբ Արեւմուտքի վերաբերմունքի բնորոշիչները «անվստահությունը» եւ «հիասթափությունն» են, հյուսիսում եւ արեւելքում՝ «արհամարհանքը»։ Այսինքն՝ նրա իշխանությունը, մեղմ ասած, այլեւս զրկված է դրսի որեւէ աջակցությունից։
Երկրորդ. Իր բնույթով թելադրված՝ խորացնելով հասարակության թալանն ու իրավազրկումը, վարչախումբը հասավ մի աստիճանի, երբ յուրաքանչյուր անհատի համար առարկայական դարձան իրեն սպառնացող վտանգները։ Նրա դեմ դժգոհությունը, վերածվելով ատելության, դարձել է համատարած։ Մյուս կողմից՝ սպառնացող ազգային աղետի գիտակցման հիմքի վրա տեղի ունեցավ հիմնական քաղաքական ուժերի համախմբում՝ բոլորովին միայնակ մնացած ու ճաքեր տվող իշխանական համակարգի դեմ։
Այս ամենը, բնականաբար, բազմապատկել են ռեժիմի վախն ու տագնապը, եւ նա, ծայրահեղ շփոթության մեջ, որպես վերջին միջոց՝ փորձում է դա սքողել, թաքցնել ցինզմի ու փուչ սպառնալիքների տարօրինակ դրսեւորումներով։ 
Ամեն ինչ ունենում է իր վերջն ու վախճանը։ Ս. Սարգսյանի հանցավոր ռեժիմը երբեք այսքան թույլ ու անպաշտպան չի եղել։
Փորձությունները ոչ միայն անհատի, այլ նաեւ ժողովուրդների, ազգերի համար են։ Խելոք ու արժանապատիվ մարդիկ ու ժողովուրդները, հաղթահարելով փորձությունը, ավելի ուժեղ ու կենսունակ են դառնում։ Նրանք, ովքեր դա չեն անում, փորձությունը դառնում է փորձանք՝ անդառնալի հետեւանքներով։
Տեւական ու համառ պայքարից հետո ու նույն այդ պայքարի շնորհիվ այսօր ժողովրդի ուժերն ավելի քան բավարար են՝ արդեն մեր գլխին փորձանք դարձած այս փորձությունից դուրս գալու համար։ Եւ որքան էլ իշխանությունը՝ թույլ ու ահաբեկված,  իսկ նրա դեմ ծառացած հասարակությունն ու քաղաքական ուժերը՝ հզոր, բոլորիս ներկայությունը հոկտեմբերի 10-ին Ազատության հրապարակում պարտադիր է՝ համազգային այս գործն արագ, ապահով ու անցնցում ավարտելու համար։

Այնպես որ՝ այսօր, ուղիղ թե փոխաբերական իմաստով, բոլոր ճանապարհները տանում են դեպի ԱԶԱՏՈՒԹՅԱՆ հրապարակ։

http://www.ilur.am/news/view/35982.html

Thursday, October 2, 2014

Ինչո՞ւ վախենալ ամենավախեցած մարդուց


Ասում են՝ երկրում մարդիկ վախեցած են։
Բայց այս երկրում ամենավախեցած մարդը Սերժ Սարգսյանն է։
Եւ, ի տարբերություն սովորական մարդկանց, բազմաթիվ ու բազմաբնույթ են նրա հիմքերն ու շարժառիթները։ Ահա նրա վախերի համառոտ պատմությունն ու փաստերը։
Ս. Սարգսյանը 2008-ին իշխանության եկավ արդեն ՎԱԽԻ մի հսկայական չափաբաժին ստացած։ Կարելի է միայն պատկերացնել, թե ինչ է նա ապրել նախագահական ընտրություններին հաջորդած, օր օրի ահագնացող փետրվարյան շուրջօրյա հանրահավաքների օրերին։ Եթե որեւէ մեկը մտածում է, թե մարտիմեկյան ոճրագործությունը կատարվել է սառնասրտորեն, որպես ուժի եւ ինքնավստահության ցուցադրում, չարաչար սխալվում է։ Այդ քայլին գնացել են ՎԱԽԻ գերադրական աստիճանում։ Ս. Սարգսյանի վախն այնքան մեծ էր, որ նրա երդման արարողությունն իրականացնելու համար, բառիս բուն իմաստով, մարդաթափ արվեց Երեւանի ողջ կենտրոնը՝ մի քանի կիլոմետր շառավղով։ Եւ նա «հպարտ» քայլվածքով Ազատության հրապարակով Օպերային թատրոն մտավ միակ վկայի՝ գլխավերեւում քամու բերած ցելոֆանե դատարկ տոպրակի խորհրդանշական համառ ուղեկցությամբ...
Իր «հարամված նախագահության» ողջ ընթացքում Ս. Սարգսյանը պարբերաբար ՎԱԽԵՐԻ նորանոր չափաբաժիններ է ստացել Հայ Ազգային Կոնգրեսի ամեն մի հանրահավաքից, միջին հաշվով՝ «ամեն Աստծո ամիս»։ Եղել են պահեր, երբ նրա ՎԱԽԵՐԸ  հասել են բարձրակետի։ Որպես այդպիսին՝ առանձնանում է ամբողջ  2011թվականը։ Ձմռանից սկսված ու գարնանն ահագնացող հանրահավաքների թափին տեղի տալով է, որ նա ստիպված էր կատարել Կոնգրեսի բոլոր  երեք պահանջները՝ բացել Ազատության հրապարակը, հայտարարել Մարտի 1-ի էջը փակված չլինելու մասին, ազատ արձակել բոլոր քաղբանտարկյալներին։ Ոչ թե քաղաքական ողջախոհության հիմքով, այլ նույն հանրահավաքների ՎԱԽԻՑ էր, որ նա ստիպված եղավ ամռանը երկխոսության նստել Կոնգրեսի հետ՝ ոչ ավել, ոչ պակաս՝ քան սեփական իշխանության ոչ օրինակարգության եւ հրաժարականի պաշտոնական օրակարգով։ Նույն թվականի աշնանը, Կոնգրեսի շուրջօրյա հանրահավաքներից ահաբեկված, նա այլ միջոց չգտավ, քան ցուցարարներին «խեղճացնելու» համար փակել Ազատության հրապարակի շրջակայքի զուգարանները ... Ասում են՝ դրա համար նա հեղինակային իրավունք է ստացել, եւ որպես քաղաքական ընդդիմության դեմ պայքարի բացառիկ մեթոդ՝ այն գրանցվել է Գինեսի գրքում։
Վերջերս հրապարակված մի հարցազրույցում Ս. Սարգսյանը բացահայտ ասում է, որ 2013թ. սեպտեմբերի 3-ին նա «մի գիշերում» է ընդունել Մաքսային միությանը միանալու որոշումը (հիշեցնենք, որ մինչ այդ 4 տարի նա գնում էր «հակառակ» ուղղությամբ՝ դեպի եվրաասոցացում)։ Որեւէ մեկը ուրիշ այլ պատճառ, շարժառիթ, բացի ՎԱԽԻՑ, կարո՞ղ է մատնանշել, երբ երկրի ղեկավարը մեկ գիշերում կարող է այսօրինակ՝ բոլորի համար անսպասելի ու անակնկալ որոշում ընդունել (հիշեցնենք, որ արտաքին քաղաքական հարցերում սա «մեկ գիշերում» նրա ընդունված որոշման առաջին դեպքը չէ)։ Նախապես որդեգրած արտաքին քաղաքական խնդրի ձախողման խայտառակ այս դրվագից  հետո Ս. Սարգսյանը սեփական իշխանության փլուզման ՎԱԽԻՑ է, որ անմիջապես առաջ քաշեց, այսպես կոչված, սահմանադրական «բարեփոխումների» գաղափարը՝ շատ լավ հասկանալով, որ առանց դրա իր «քաղաքական թիմը» կսկսի փլուզվել։ ՎԱԽԻՑ է, որ նա դիմում է երկրի ղեկավարի համար ամոթալի՝ մանր ժուլիկության մեթոդների՝ իրականում նոր սահմանադրության իր ծրագիրը ներկայացնելով որպես ընդամենը «սահմանադրական բարեփոխում»։ Ամոթալի նույն մեթոդի գործադրման արդյունք է նրա ավելի քան տարօրինակ հայտարարությունը, թե ինքը Հայաստանի համար ճիշտ է համարում կառավարման գործող նախագահական համակարգը, սակայն «մեծահոգաբար» ընդառաջում է նրանց (ո՞ւմ), ովքեր խորհրդարանական համակարգի կողմնակիցներ են. վախենում է, որ հասարակությունը ճիշտ կհասկանա իր իրական նպատակները։ Անգամ ամենասովորական կենցաղում որեւէ մեկը չէր ուզի հայտնվել նման աննախանձելի, խեղճուկրակի վիճակում։
2014թ. ապրիլի սկզբին Քառյակը հանրահավաք նշանակեց նույն ամսվա 28-ի համար՝ Տ. Սարգսյանի հրաժարականի օրակարգով։ Ս. Սարգսյանը շատ լավ հասկացավ, որ համաժողովրդական համախմբումը կարող է թելադրել այլ օրակարգ եւ պահանջել նաեւ իր հրաժարականը։ Եւ այդ հանրահավաքի ՎԱԽԻՑ է, որ հաջորդ օրը պաշտոնանկ արեց մինչ այդ «անփոխարինելի» համարված իր վարչապետին։ Որեւէ մեկը բանական այլ բացատրություն կարո՞ղ է առաջարկել այս դեպքում։
Վերջին տարիներին Ս. Սարգսյանը բանակին հրահանգել էր համարժեք պատասխաններ չտալ հակառակորդի սահմանային ոտնձգություններին. ներսում ու դրսում սասանված դիրքերում գտնվելով՝ Ս. Սարգսյանը չափազանցված ՎԱԽ ունի  ոչ թե նույնիսկ պատերազմի վերսկսման, այլ սահմանային իրավիճակի սրման նկատմամբ։ Դրա հետեւանքով էր, որ այս տարվա ամռանը հակառակորդի լկտիությունը հասավ աննախադեպ չափերի՝ պատճառ դառնալով նորանոր զոհերի։ Լավ էր՝ այս դեպքում նրա «վախը բռնեց» Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը, եւ հայկական բանակը մի քանի օրում ամբողջությամբ շտկեց իրավիճակը։
Քառյակի խոստացած աշնանային հանրահավաքը դեռ չնշանակած՝ Ս. Սարգսյանը, ՏԱԳՆԱՊԻ ՈՒ ԽՈՒՃԱՊԻ մատնված՝ ներկուսակցական «ռազմական դրություն» հայտարարեց՝ ՀՀԿ-ական պատգամավորներին հրահանգելով Ազգային ժողովը համարել «ռազմաճակատի խրամատներ» ու ոչ մի րոպե չբացակայել, չլքել դրանք։ Որեւէ մեկն ավելի համոզիչ ու «գեղարվեստական» կարո՞ղ է ներկայացնել սեփական ՎԱԽԸ։
ՏԱԳՆԱՊՆ ու ԽՈՒՃԱՊԸ, ինչպես հայտնի է, խաթարում են բանական, տրամաբանական մտածողությունը։ Ու դրա լավագույն երեւակումն էին Ս. Սարգսյանի հրահանգով  կատարված՝ ոստիկանության հրապարակային, թատերականացված «զորավարժությունները»՝ ընդդիմության խաղաղ հանրահավաքները ցրելու սցենարով։ Բանականության հարթության վրա որեւէ մեկը կարո՞ղ է պնդել հակառակը։
Եւ վերջապես, բանականության հարթության վրա ու ինքնավստահության պայմաններում այդ ո՞վ կդիմեր Լիսկային կրկին Սյունիքի մարզպետ նշանակելու ինքնասպան քայլին։ Շատերն ասում են՝ դա ցինիզմի դրսեւորում է, ապտակ՝ հասարակության եւ բանակի երեսին։ Չէ։ Դա Սերժ Սարգսյանին համակած նույն ՎԱԽԻ արտահայտությունն է՝ առաջին հեթին։ Իսկ ցինիզմն ու կեղծ ինքնավստահությունը հենց այն շղարշն են, որով միայն կարելի է սքողել, թաքցնել սեփական վախն ու տագնապը։ Հակառակ դեպքում՝ բառացիորեն մեկ-երկու օրում կփլուզվի իշխանական բուրգը։
Եւ վերջապես՝ ինքնավստահության եւ ուժի՞, թե՞ ՎԱԽԻ արտահայտություն է հանրահավաքի օրերին հասարակական տրանսպորտը կանգնեցնելը, կիրակի օրով աշխատանքային օր հայտարարելը, ամենատարբեր լծակների գործադրմամբ մարդկանց հանրահավաքի գնալն արգելելը, հանրահավաքներին «իրեք մանեթանոց» կանանց սադրիչ խմբեր ուղարկելը եւ այլն։ Ինքնավստահության եւ ուժի՞, թե՞ ՎԱԽԻ ու վախկոտության նշան է  (աշխարհում չլսված մի բան) խորհրդարանական մեծամասնության կողմից ԱԺ արտահերթ նիստերը բոյկոտելը, երբ այն հրավիրված է փոքրամասնության նախաձեռնությամբ։
Ուստիեւ՝ շատ բնական հարց է առաջանում. ինչո՞ւ վախենալ Հայաստանի ամենավախեցած մարդուց ու նրա փլուզվող վարչախմբից։
Գուցե հոկտեմբերի 10-ին բոլորս միասին «չափե՞նք» Ս. Սարգսյանի վախը ու թե՛ նրան, թե՛ մեզ ազատե՞նք անհեթեթ այս մղձավանջից։ 

http://www.ilur.am/news/view/35677.html