Friday, May 23, 2014

Դո´ւրս մեր գրպանից


«Դո´ւրս մեր գրպանից» քաղաքացիական նախաձեռնությունը մայիսի 25-ին հրավիրում է բողոքի ավտոերթի` հետեւյալ պահանջներով.
1. վերացնել կարմիր գծերը,
2. փոքրացնել տուգանքները 5 անգամ,
3. մինչ այժմ գրանցված տուգանքների վրա եկած տույժերի նկատմամբ հայտարարել համաներում,
4. դադարեցնել բոլոր տեսակի տուգանքները՝ մինչև նոր կանոնակարգը հաստատվելը։
Վարչախմբի կողմից սեփական ժողովրդի դեմ չդադարող, ավելին՝ օր օրի սաստկացող ապօրինությունները, թալանն ու կողոպուտը հասարակության կողմից բնական հակազդեցությունների պիտի արժանանային։ Բռնապետության ու նրա կամայականությունների դեմ համառ ու տեւական քաղաքական պայքարի ստեղծած բարենպաստ մթնոլորտում այդ հակազդեցությունները առանձին հարցերի շուրջ հրապարակային դրսեւորումներ են ստանում քաղաքացիական նախաձեռնությունների տեսքով։ Դրանք չափազանց կարեւոր են քաղաքացիական գիտակցության արմատավորման, քաղաքացիական հասարակության տեսակարար կշիռը բարձրացնելու տեսակետից։ Միայն վերջին մի քանի տարիների համար արդեն կարելի է թվարկել ռեժիմի դեմ դուրս եկած այդօրինակ մեկ տասնյակ քաղաքացիական նախաձեռնություններ, որոնք մեծապես նպաստել են երկրում հասարակական ակտիվությունը պահպանելուն։ Սա էլ, իր հերթին, կարեւոր է օրինականության եւ իրավունքի հաստատման այն հիմնական քաղաքական խնդիրը  լուծելու համար, որ կոչվում է սահմանադրական կարգի վերականգնում։ Սահմանադրական կարգի անխաթարությունը, օրինականությունն ու իրավունքը պահպանելու դեպքում չէին կարող լինել այն խնդիրները, որոնց առիթով քաղաքացիական ընդվզումներ են առաջացել եւ առաջանում։
«Դո´ւրս մեր գրպանից» քաղաքացիական բողոքի առարկան ռեժիմի ամենացինիկ մի քանի ձեռնարկումներն են, որոնք այլ բան չեն, քան բնակչության կողոպուտի մեխանիզմներ։ Դրանք ամենուր բազմացող արագաչափերն են, տեսախցիկները, կարմիր գծանշումներով վճարովի կանգառները։ Ընդ որում՝ ցինիզմն այնտեղ է հասել, որ ստացված ահռելի եկամուտները գոնե բյուջե չեն մտցնում՝ հետո այնտեղից յուրացվելու համար։ Ստացված եկամուտը ուղիղ ճանապարհով գնում է մասնավորի գրպանը, որ, ըստ տարածված տեղեկությունների (նաեւ՝ ըստ ավազակապետության տրամաբանության)՝ երկրի առաջին դեմքի մերձավորներն են։
Ի տարբերություն նախորդների՝ «Դո´ւրս մեր գրպանից»  նախաձեռնության ինքնանվանումն արդեն բավականին խիստ է։ Դրանում հստակ հասցեատեր- թիրախ կա՝ ի դեմս իշխանության, եւ ճշգրիտ բնութագրում է այդ հասցեատեր-թիրախի էությունը՝ գող ու գրպանահատ։
Ի հեճուկս իշխանական պատվեր կատարող որոշ լրագրողների ու վերլուծագանգերի՝ յուրաքանչյուր հաջորդ քաղաքացիական նախաձեռնություն ավելի ու ավելի է քաղաքական երանգ ստանում։ Այսինքն՝ դրանք, իրենց բնույթով՝ իշխանությանն ուղղված կոչից, խնդրանքից, առաջարկից, անգամ պահանջից բարձրանում, վերածվում են իշխանության նկատմամբ ակնհայտ անվստահության։ Տվյալ դեպքում՝ ռեժիմին ուղղված «Դո´ւրս մեր գրպանից» պահանջը այլ կերպ չես բնութագրի։ Եւ որ ամենակարեւորն է, քաղաքացիական նախաձեռնությունների պահանջներն ու քաղաքական ուժերի ծրագրային դրույթներն ավելի ու ավելի հաճախ են սկսում հատվել-համընկնել ու դառնալ համատեղ պայքարի հիմք։ Վերջին այդպիսի խոսուն օրինակը «Դեմ եմ» նախաձեռնության եւ խորհրդարանական ընդդիմադիր ուժերի արգասավոր համագործակցությունն էր։
Քաղաքական ուժերի ծրագրային դրույթների ու քաղաքացիական նախաձեռնությունների հետապնդած հարցերի «հատման» մի օրինակ է նաեւ այս դեպքում։ Դեռ 2013թ. նոյեմբերի 18-ին Հայ ազգային կոնգրեսը, պատշաճ հիմնավորմամբ, պաշտոնապես հայտարարեց, որ իր առաջնահերթ ծրագրերի մեջ է ներառում արագաչափերի, տեսախցիկների ու վճարովի կայանատեղիների ոլորտի կարգավորման խնդիրները` մասնավորապես առանձնացնելով հետեւյալ կետերը.
1.Վերացնել Երեւանում վճարովի ավտոկանգառները, որոնք կարմիր գծանշումներով առանձնացվել են մայթեզրերին, փողոցների երթեւեկելի այն հատվածներում, որտեղ, ըստ ճանապարհային երթեւեկության կանոնների՝ արդեն իսկ թույլատրելի է անվճար կայանելը։
2. Երթեւեկության կանոնների համար սահմանված տուգանքները կրճատել հինգ անգամ, քանի դեռ հասարակության միջին կենսամակարդակը եւ աղքատության տոկոսը համեմեմատելի չեն դարձել եվրոպական միջին չափանիշներին։
3. Երթեւեկության կանոնների խախտումների տուգանքներից գոյացած գումարի 70 տոկոսը մուտքագրել պետական բյուջեի հատուկ հաշվեհամար եւ այն որպես սուբսիդիա տրամադրել՝ ներքաղաքային ուղեւորափոխադրումները՝ 100 դրամ, եւ միջքաղաքային փոխադրումների սակագները՝ հնարավորինս ցածր մակարդակի վրա պահելու համար»։
Կոնգրեսի այս հայտարարությունն անմիջապես ողջունեցին այլ քաղաքական ուժեր, մամուլում եղան հոդվածներ, խորհրդարանում այս թեմաներով եղան ելույթներ ու հարցապնդումներ։
Հիմա դրան միանում է նաեւ խոսուն անվանմամբ քաղաքացիական մի նախաձեռնություն՝ իր կողմից կարեւոր համալրումներ անելով դրված պահանջներին։
Երբ երեւույթը բացահայտ է, նույնն է նաեւ դրա ընկալումը՝ ինչպես քաղաքական, այնպես էլ քաղաքացիական դաշտում։ Իսկ արագաչափերը, տեսախցիկներն ու հատկապես՝ կարմիր գծերը, իրենց անտրամաբանական պատժաչափերով, ակնհայտորեն մտահղացված են ու գործում են որպես անամոթ կողոպուտի մեխանիզմներ, որպես իրական գրպանահատություն։

http://www.ilur.am/news/view/29803.html

Tuesday, May 20, 2014

Դա առնչվում է բոլորիս ճակատագրին եւ բոլորիս գործն է


Շաբաթներ առաջ լրատվամիջոցներում ու սոցցանցերով, որպես զավեշտ, տարածվեց Սերժ Սարգսյանի՝ արարողակարգային «ծառ տնկելու» մի լուսանկար։ Իսկ զավեշտն այն էր, որ մարդը բահը ձեռքին ծառ է տնկում՝ կանգնած... ստվարաթղթի վրա: Որ կոշիկների ներբանները հողին չդիպչեն ու չփոշոտվեն։ Մի քանի նման ստվարաթղթեր էլ շարված են մինչեւ մոտիկ շենքի բակը, որոնց վրայով քայլել-հասել է այդտեղ։ Շենքի բակում մի քանի տասնյակ մարդիկ են, ենթադրաբար՝ զանազան պաշտոնյաներ եւ ուղեկցողներ։
Այս կադրը, սակայն, շատ ավելի լուրջ վերաբերմունքի է արժանի, քան սովորական զավեշտը, ինչպես որ հիմնականում այն գնահատվեց կամ մեկնաբանվեց մամուլում եւ սոցցանցերում։
***
Հիշում եմ, հավանաբար՝ 1985 կամ 86թթ. ԽՍՀՄ կենտրոնական հեռուստատեսության «Վրեմյա» լրատվականով ցուցադրված մի դրվագ։ Գորբաչովի «լավ» ժամանակն էր. «աշխատավորության հետ հանդիպումներ» փիառ-ակցիաների շրջանակներում նա հանդիպումների էր գնում էր երկրի տարբեր շրջաններ, գործարաններ, գյուղեր։ Այդ օրվա ռեպորտաժը կոլտնտեսային դաշտից էր, որտեղ պետք է երկրի ղեկավարը հանդիպեր այստեղ աշխատող մարդկանց հետ։ Դաշտը խճուղուց, որտեղ կանգ առավ նրա ավտոշարասյունը, ցածր էր, եւ իջնելու համար պետք էր հաղթահարել 5-6 մետր կտրուկ թեքությամբ մի լանջ։ Թեքությունն այնպիսին էր, որ իջնելիս դժվար էր հավասարակշռությունը պահել, սահելու, ընկնելու հավանականությունը շատ մեծ էր։ Ու որպեսզի երկրի առաջին դեմքի համար դա բացառվի, կա՛մ պետք է մի քանի հոգի, Գորբաչովի թեւերը մտած՝ իջացնեին այդ մի քանի մետր թեքությունը, կա՛մ պետք է այդ թեքության վրա աստիճաններ դրվեին։ Համապատասխան ծառայություններն ընտրել էին երկրորդ տարբերակը՝ համարելով, որ տեսախցիկների առջեւ երկրի առաջին դեմքին թեւերը մտած իջեցնելը «փիառ» տեսակետից տգեղ կլիներ։ Ճանապարհի եզրից մինչեւ դաշտ իջնելու համար բետոնից աստիճաններ էին տեղադրել։
Մեքենայից իջնելով ու տեսնելով իր համար արված այդ «հոգատարությունը»՝ ամայի վայրում բետոնե աստիճաններ, Գորբաչովը միանգամից զայրացավ, վիրավորվածի կեցվածքով, ձեռքերը թափահարելով ինչ-որ բան ասաց (մոտավորապես՝ «ինձ ձե՞ռ եք առել», «ինձ ինչի՞ տեղ եք դրել» բնույթի), եւ ցուցադրաբար  դաշտ իջավ աստիճանների կողքով՝ մի կերպ պահելով հավասարակշռությունը։ Նա համարեց, որ իր նկատմամբ ցուցաբերված «հոգատարության» թե քծնանքի մեջ չափն անցել են, որ դա վիրավորական է իր համար։
***
Չգիտեմ՝ աշխարհում երբվանի՞ց է ծառ տնկելը, որպես հարգանքի մի ժեստ, դարձել հյուրի, բարձրաստիճան անձանց այցելությունների արարողակարգի մի մաս։ Սակայն դժվար չէ ենթադրել, որ, գուցե ի թիվս այլոց, դրա մեջ դրված է հողի, բնության հետ հաղորդվելու, հաղորդակցվելու խորհուրդ։ Եւ ահա, բնության ու հողի հետ հաղորդակցվելու այդ արարողության ժամանակ նույն հողի վրա ստվարաթուղթ է փռվել, որ մարդու կոշկատակերն անգամ հողին չշփվեն, չհողոտվեն։
Ս. Սարգսյանի ծառատունկի կադրը՝ «շեֆի» նկատմամբ «հոգատարության», քծնանքի աստիճանով եւ արտառոցությամբ, մի քանի հարյուր անգամ գերազանցում է Գորբաչովի հետ կապված դրվագին։ Մինչ վերջինս, դրանից վիրավորված՝ հրաժարվեց, Ս. Սարգսյանը սիրով ընդունեց դա։
Աշխարհում, հաստատ, տասնյակ հազարավոր արարողակարգային նման ծառատունկեր են եղել, ու դրանք անպայման տեսագրվել կամ լուսանկարվել են։ Հնարավո՞ր է գտնել մի այլ դեպք, երբ ծառ տնկողի ոտքերի տակ ինչ-որ բան է փռված՝ կոշիկները հողին չդիպչելու համար։ Չեմ պատկերացնում, որ աշխարհի որեւէ երկրի ղեկավար իրեն նման բան թույլ տված լինի։ Ժամանակին, ոչ առանց հիմքի, ընդունված էր համարել, որ հրապարակային «հոգատարության» ու քծնանքի նման դրսեւորումներն իրենց գագաթնակետին էին հասել Ադրբեջանում՝ Բրեժնեւի նկատմամբ, երբ վերջինս, տարիքի անժամանակ բերումով, ամբողջությամբ կորցրել էր իրականության զգացողությունը։ Բայց նույնիսկ ա՛յն ժամանակ, նույնիսկ նրա՛ նկատմամբ, նույնիսկ Ադրբեջանո՛ւմ չեմ պատկերացնում, թե որեւէ մեկի երևակայությունը կբավարարեր «հոգատարության» ու քծնանքի այս մակարդակի մի բան մտածել։ Դժվար է պատկերացնել, թե նման բան կարող են մտածել անգամ մոլեռանդ կրոնական կազմակերպություններում ու հասարակություններում՝ կենդանության օրոք իսկ արդեն սրբացված իրենց հոգեւոր առաջնորդների նկատմամբ։
Որովհետեւ ամեն երեւույթ իր որակը փոխում է, երբ խախտվում են դրա համար օբյեկտիվորեն դրված չափի սահմանները՝ երբեմն վերածվելով հակառակ որակի մի երեւույթի։ Չափից դուրս հոգատարությունն, օրինակ, վերածվում է քծնանքի։ Չափից դուրս քծնանքը դառնում է դիմացինի նկատմամբ ձեռառնոցի, ծաղրուծանակ, սարկազմ։ Այս ամենն, անշուշտ, ինչպես ասում են՝ «ադեկվատ» ընկալումների եւ մտածողության, տարրական բանականության դաշտում։
Հիմա հիշյալ վավերական լուսանկարի (ոչ մեկը չի հերքել դրա վավերականությունը) առիթով մի քանի խիստ հռետորական հարցեր.
-Էդ ո՞ւմ մտքով է նման բան անցել. դրա արածը Գինեսի գրքում պետք է գրել կա՛մ որպես քծնանքի չգերազանցված մտահղացում, կա՛մ նույն Գինեսի գրքում՝ որպես վերադասին հրապարակավ դաժանորեն ծաղրելու համարձակության չգերազանցված օրինակ։
-Ս. Սարգսյանն այդ աստիճան կորցրե՞լ է դատողական ու գնահատման չափորոշիչները, թե՞ այդ աստիճան սովորել է քծնանքի ցանկացած տարատեսակի, եթե անգամ դա, իր չափազանցության մեջ, վիրավորանքի է վերածվում օբյեկտիվորեն։
-Ինչպե՞ս նրան ուղեկցող առնվազն երկու տասնյակ «պաշտոնատար անձանցից» ոչ մեկի մտքով չի անցել, որ դա, որ կողմից էլ նայես, մեղմ ասած՝ խայտառակություն է։
***
ՀՀ ամեն մի քաղաքացի Սերժ Սարգսյանին անսահմանորեն քննադատելու իրավունք ունի։ Բայց ոչ մեկն իրավունք չունի վիրավորել նրա անձը։ Մեր նպատակն էլ, բնականաբար, դա չէ։ Պարզապես, անձ լինելուց զատ, Ս. Սարգսյանը նաեւ այն երկրի դե-ֆակտո ղեկավարն է, որտեղ ապրում ենք մենք բոլորս։ Գրվածի նպատակն ընդամենը վավերական մի փաստի՝ հիշյալ լուսանկարի անհերքելի հիմքով հերթական անգամ հասարակության անհանգստության հարուցումն ու ուշադրության սեւեռումն է առ այն, որ Ս. Սարգսյանը, իր «սվիտայով» հանդերձ, խնդիրներ ունի ոչ միայն քաղաքական բանականության, այլև բանականության պարզ նորմերի հետ՝ ընդհանրապես։ Իսկ դա արդեն առնչվում է բոլորիս ճակատագրին եւ բոլորիս գործն է։

 http://www.ilur.am/news/view/29604.html

Tuesday, May 13, 2014

Մենք իրավունք չունենք


Ոչ օրինակարգ իշխանության պատճառած չարիքների ու անդառնալի կորուստների ցայտուն այս օրինակը 2000 տարվա պատմություն ունի։ Այն, որպես շատ կարեւոր «պատմական դաս», ամենայն մանրամասնությամբ ներկայացնում է պատմահայր Մովսես Խորենացին։ Եւ քանի որ մենք շատ ենք սիրում խոսել «պատմության դասերից», հաճախ փնտրում ու այդպես էլ չենք գտնում դրանք կամ գտնում ենք՝ ամեն մեկս՝ ըստ մեր ճաշակի, այս դեպքում վստահենք մեր պատմահորը։ Մանավանդ՝ նրա արձանագրած այդ դասը ոչ միայն խիստ արդիական է, այլև այսօր կարող է լուծել, առանց չափազանցության, Հայաստանի ու հայ ժողովրդի լինել-չլինելու խնդիրը։
Հայ Արշակունի թագավոր Սանատրուկի մահվանց հետո, խառնաշփոթ իրավիճակից եւ օրինական թագաժառանգների անչափահաս լինելու հանգամանքից օգտվելով, թագավորական գահին տիրում է ոմն Երվանդ։ Նա մոր կողմից Արշակունի էր, մինչ այդ վարել էր շատ կարեւոր պետական պաշտոններ, հսկայական վաստակ ուներ ու ամենամեծ հեղինակությունը երկրի տնտեսական ու քաղաքական ընտրանու՝ նախարարների շրջանում։ Այս ամենին նա գումարեց կաշառքը և հենց նույն նախարարների միահամուռ համաձայնությամբ (բացի թագադիր Բագրատունի իշխանից) թագավոր հռչակվեց։ Ոչ օրինակարգ թագավոր։ Իշխանավարության ողջ շրջանում իր ոչ օրինակարգությունը քողարկելու, մեղմելու համար սա, մի կողմից՝զբաղվեց ամենաբուռն ու արդյունավետ շինարարական գործունեությամբ, մյուս կողմից՝ կաշառեց թե՛ ժամանակի «քաղաքական էլիտային», թե՛ միջազգային կենտրոններին։ Թանկ նստեց երկրի ու ժողովրդի վրա նրա ոչ օրինակարգ իշխանությունը. այն պահելու համար ոչ օրինակարգ թագավորը ստիպված եղավ Հռոմին զիջել Հայկական Միջագետքը (տարածքային կորուստ) եւ լիակատար հարկատու դառնալ նրան (ինքնիշխանության կորուստ)։
Անդառնալի կորուստները սթափության են բերում ժողովրդին ու նրա քաղաքական ընտրանուն։ Երվանդը շարունակում է նրանց ավելի շատ սիրաշահել, ավելի առատաձեռն կաշառել, այնուամենայնիվ, դաժան փորձի վրա, ազգային ընտրանու քաղաքական գիտակցությունը հաղթանակում է։ Սրանք թագադիր Բագրատունի իշխանի եւ գահի օրինական ժառանգորդի հետ ապստամբում ու տապալում են ոչ օրինակարգ ու դրանով իսկ՝ չարիքներ ու անդառնալի կորուստներ բերած թագավորին։
Խորենացու «Հայոց Պատմությունը», որ, պատկերավոր ասած՝ անկախության, ազատության համար պայքարի դասագիրք է, չունի որեւէ օտար նվաճողի դեմ համաժողովրդական ընդվզման այսչափ ցայտուն այլ մի դրվագ։ Այսինքն՝ դեռ 1500 տարի առաջ Պատմահայրը, որպես հայ քաղաքական մտքի աքսիոմ՝ արձանագրել է հետեւյալ «պատմության դասը». սեփական ոչ օրինակարգ իշխանությունը շատ ավելի վտանգավոր է, կորստաբեր ու մերժելի, քան նույնիսկ օտար նվաճողի տիրապետությունը։
Ոչ օրինակարգության՝ Պատմահոր բերած օրինակը սխեմայի վերածելով՝ հիմնական գծերը անմիջապես կարող ենք գտնել այսօրվա Հայաստանում՝ ի դեմս Ս. Սարգսյանի իշխանության. կաշառքը՝ որպես իշխանության հաստատման եւ պահպանման գործիք, երկրի ազգային շահերի եւ ինքնիշխանության վաճառք օտարներին՝ իշխանության պահպանման համար, տարածքային կորուստներ ու դրանց վտանգի մեծացում, համատարած հասարակական ատելության հարուցում եւ այլն։ Սակայն ավելի շատ են տարբերությունները՝ ի վնաս Ս. Սարգսյանի.
- Նա իշխանության եկավ ոչ թե համընդհանուր համաձայնությամբ, այլ ռազմական հեղաշրջման ճանապարհով եւ 10 անմեղ մարդկանց կյանքի գնով:
- Նա ոչ թե քաղաքներ է կառուցում, անտառներ հիմնում, բարելավում մարդկանց կյանքը՝ իր ոչ լեգիտիմությունը քողարկելու, մեղմելու համար, այլ դաժանությամբ քանդում է երկիրն ու բացառիկ մի ցինիզմով կողոպտում բնակչությանը՝ մտնելով յուրաքանչյուրի գրպանը:
- Բնակչության մեծագույն մասին մատնել է աղքատության, անապահովության, իրավազրկության, նվաստացնող վերաբերմունքի։ Հարյուր հազարավորներ արտագաղթել, հայրենազրկվել են, հարյուր հազարավորներ պատրաստվում են արտագաղթել, հարյուր հազարավորներ խեղված ճակատագրով քարշ են տալիս իրենց գոյությունը։ Եւ արդեն մի քանի անգամ արձանագրվել է, որ այս ամենն իր մասշտաբներով համեմատելի է 100 տարի առաջ հայ ժողովրդի դեմ իրականացված ցեղասպանության հետեւանքներին։
2000 տարի առաջ հայ հասարակությունը, նրա մտավոր եւ քաղաքական ընտրանին շատ արագ հասկացավ ոչ օրինակարգ իշխանության կործանարարությունը։
2000 տարի հետո՝ 21-րդ դարի սկզբին, շատ ավելի այլանդակ դրսեւորումներով ու կործանարար հետեւանքներով նույն խնդրի առջեւ ենք կանգնած եւ ոչ մի կերպ չենք կարողանում ի մի գալ։
Եւ դա մեզ զրկում է բազմաթիվ իրավունքներից.
- Վերջին տարիներին տարբեր առիթներով խոսք է եղել Հայաստանի անկախության, ինքնիշխանության սահմանափակումների մասին։ Հայաստանում ավազակապետության տեսքով հաստատված ոչ օրինակարգ իշխանության վնասը հարյուրապատիկ մեծ է առ այսօր ինքնիշխանության ատրիբուտների կորստյան պատճառած որեւէ վնասից։ Այսինքն՝ քանի դեռ հանդուրժում ենք 100 անգամ ավելի կորստաբեր ոչ օրինակարգ իշխանությունը, մենք իրավունք չունենք անհանգստանալ, ինքնին, անշուշտ, կարեւոր՝ Հայաստանի ինքնիշխանության ատրիբուտների կորստի համար։ Դա նույնն է, ինչ մինչեւ կոկորդը ջրի մեջ ընկղմված մարդու համար անհանգստանալ, թե թրջվում է անձրեւից։
- Մեկ տարի հետո լրանում է Հայոց ցեղասպանության 100 տարին։ Մեր ազգային կյանքի ողբերգականորեն ամենանշանավոր այդ տարելիցը նշելու միջոցառումների պետական հանձնաժողովը, Ճակատագրի հեգնանքով, ստեղծվել է մի մարդու հրամանագրով, որը ողջ աշխարհի առջեւ ուրացավ Ցեղասպանությունը։ Ճակատագրի հեգնանքով՝ Հայոց ցեղասպանության պետական հանձնաժողովը ստեղծել ու ղեկավարում է  մի մարդ, որի իշխանության օրոք Հայաստանից հայ ժողովրդի ծրագրված տարագրություն է իրականացվում՝ հայրենազրկման տեսքով ցեղասպանություն սեփական ժողովրդի նկատմամբ։ Դժվար է պատկերացնել ավելի մեծ անպատվություն 1915-ի նահատակների հիշատակին։ Ուստիեւ՝ մենք իրավունք չունենք Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարում խոսել այդ թեմայով, ուրիշներից ճանաչում կամ պարզ հարգանք ակնկալել, քանի դեռ չենք լուծել ոչ օրինակարգ Ս. Սարգսյանի իշխանազրկման հարցը։
- Մենք իրավունք չունենք խոսել Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքից։ Այդ իրավունքից եւս մենք զրկվել ենք՝ առ այսօր հանդուրժելով մի իշխանություն, որն իր ոչ օրինակարգության դիմաց վճարեց Լեռնային Ղարաբաղի՝ որպես հակամարտության ու բանակցային կողմի՝ միջազգայնորեն ճանաչված մանդատով։ Չնայած միջազգային պայմանավորվածություններն աստիճանաբար հստականում են, եւ՝ ոչ հօգուտ Ղարաբաղի իրական ինքնորոշման իրավունքի, Ս. Սարգսյանը համառորեն չի վերադարձնում Լեռնային Ղարաբաղի միջազգային մանդատը։
- Մենք իրավունք չունենք խոսել ու բողոքել հարեւանների կողմից մեր պատմության բարբարոսական կեղծումից, քանզի մեր նույն այդ պատմությունը Ս. Սարգսյանի հրահանգով շատ ավելի բարբարոսաբար կեղծում է Երեւանի պետական համալսարանը, որի խորհրդի նախագահն է նա։
- Մենք իրավունք չունենք խոսել անգամ աստվածաշնչային պատվիրաններից, օրինակ՝ չգողանալուց, քանի դեռ հանդուրժում ենք մի իշխանություն, որը քաղաքական գիտության մեջ հենց այդ բառով էլ բնորոշվում է՝ «գողիշխանություն»՝ ավազակապետություն։ Այդ իշխանության այսօրվա ղեկավարը (մի կողմ թողնելով նրա թալանած իրական՝ միլիարդավոր դոլարների հարստությունը) իր իսկ ստորագրած հայտարարագրերով հաստատում է, որ գողացել է։
Մենք իրավունք չունենք Ս. Սարգսյանի հետ այլ լեզվով խոսել. նա վաղուց ունեցել, նրան վաղուց տրվել է այդ հնարավորությունը։ Նրա հետ պետք է խոսել միա՛յն հրաժարականի լեզվով։
Մենք իրավունք չունե՛նք...
Մենք իրավունք չունենք ժամանակ կորցնել, անգամ՝ 1օր, անգամ՝ 10 օր, էլ ուր մնաց՝ 100։ Որովհետեւ, առանց ամենափոքր չափազանցման, ամեն օր տասնյակ հազարավոր մարդկային ճակատագրեր են խեղվում։ Որովհետեւ, առանց ամենափոքր չափազանցման՝ հայ ժողովուրդն ու Հայաստանն ազգային իմաստով ապրում են իրենց հոգեվարքի շրջանը. պարտադիր չէ անպայման, որպես կատարված փաստի՝100-200 տարվա հեռավորությունից նայել՝ դա տեսնելու համար։ Ու այս ամենի պատասխանատվությունն արդեն ընկնում է նաեւ նրանց վրա, ովքեր պատմականորեն կոչված են լուծելու խնդիրը եւ, անհասկանալիորեն, հապաղում են։
Մենք՝ 21-րդ դարում, իրավունք չունենք չհասկանալ այն, ինչ մեր նախնիները հասկացել ու, ըստ այդմ՝ գործել են 2000 տարի առաջ։

http://www.ilur.am/news/view/29248.html

Tuesday, May 6, 2014

Պետք է հայտարարել գլխավոր քաղաքական դերակատարի բեմելը


Վերջին շրջանում Սերժ Սարգսյանի եւ նրա վարչախմբի իշխանության հետ կապված՝ արվել են մի շարք անհերքելի արձանագրումներ, որոնք եւ կազմում են այսօրվա քաղաքական իրավիճակի ճշգրիտ բնութագիրը.
1.      Ս. Սարգսյանը ամբողջությամբ կորցրել է արտաքին քաղաքական այն վճռորոշ աջակցությունը, ինչի շնորհի՛վ միայն կարողացավ 2008 թ. գալ իշխանության եւ  այսքան տարի պահպանել այն։
2.      Ս. Սարգսյանի իշխանությունը ներսում եւս երբեք այսքան թույլ ու անհաստատ չի եղել. բավական էր ընդդիմադիր ուժերի մի «փը՛խկ»՝ համատեղ հանրահավաքի մասին մի հայտարարություն՝ իր փայփայած վարչապետի հրաժարականի պահանջով, եւ ընդամենը երեք օրում նա սարսափած հեռացրեց վարչապետին։
3.       Նա կորցրել է հեղինակությունն ու ազդեցությունը իր իսկ վարչախմբում, սեփական թիմի ներսում՝ այնքան, որ նրա թիմակիցը մերժում է ստանձնել ԱԺ նախագահի բարձր պաշտոնը՝ ակնհայտորեն չուզենալով այդչափ սերտ կապվել Ս. Սարգսյանի անհեռանկար իշխանության հետ։ Իսկ այդ պաշտոնը համաձայնեց ստանձնել մի մարդ, որը հասարակության մի մասի համար ամենաատելին է, մի մասի համար՝ արդեն ամենաարհամարհելին ու ամենաանլուրջը։
4.      Ծրագրված ու համակարգված թալանի, կողոպուտի հետեւանքով  միլիարդատերեր են դարձել բարձրաստիճան իշխանավորները՝ խորացնելով հասարակության սոցիալական բեւեռացումը։ Իր բարձրակետին է հասել համընդհանուր ատելությունը վարչախմբի նկատմամբ, որը ոչ միայն չի փորձում որեւէ կերպ մեղմել իրավիճակը, այլև ընդհակառակը՝ ամեն օր հորինում է մարդկանց կողոպտելու, բառիս բուն իմաստով՝ նրանց գրպանը մտնելու նորանոր ցինիկ մեթոդներ ու ձեւեր։
5.      Ս. Սարգսյանի իշխանավարությունն իր հետեւանքներով  վաղուց արդեն համեմատվում է 19-րդ դարի վերջին եւ 20-րդ դարի առաջին տասնամյակներում արեւմտահայության նկատմամբ Օսմանյան Թուրքիայի ցեղասպան քաղաքականության հետ։ Ընդ որում՝ Ս. Սարգսյանը խաղաղ պայմաններում հայությանը հայրենազրկելու ցուցանիշով մի քանի անգամ գերազանցում է սուլթան Աբդուլ Համիդին եւ երիտթուրքերին՝ միասին վերցրած։ Եւ սա թվական տվյալների վրա հենվող անսակարկելի փաստ է, որը մի քանի անգամ արձանագրվել է, եւ ոչ մեկը չի համարձակվել հերքել այն։
Այս ամենից հետո ո՞րն է Սերժ Սարգսյանի՝ իշխանությունը պահելու ռեսուրսը, ինչի՞ շնորհիվ է շարունակում գոյատեւել նրա ազգասպան ռեժիմը։
«Համագործակցողներ»
Այդ ռեսուրսը եղել է բոլոր ժամանակներում եւ բոլոր ժողովուրդների մոտ։ Այն, հնագույն ժամանակներից ի վեր, օգտագործել են նվաճողները՝ տեւական ժամանակ բռնության գործադրմամբ ստրկության մեջ պահելու, թալանելու ու կողոպտելու համար իրենցից տասնյակ ու հարյուրավոր անգամ մեծաքանակ ժողովուրդների։
Այդ ռեսուրսը «համագործակցողների» ինստիտուտն է։
Դա որոշակի արտոնությունների, ուղղակի կամ անուղղակի «կերակրման» միջոցների տրամադրման դիմաց դաշնակիցներ գտնելն է նվաճված ժողովուրդների մեջ՝ իրենց իշխանության իրականացման ու պահպանման համար։ Այդպիսիք ամեն տեղ կան, եւ դժվար չէ նրանց հայտնաբերելը։ Սա շատ հին ու արդյունավետ մեթոդ է։ Դրանից լայնորեն օգտվում էր գերմանական ֆաշիզմը երկրորդ համաշխարհայինի ժամանակ՝ ռազմագերիներից ու տեղական բնակչության տականքից հավաքագրած «պոլիցայների» տեսքով։ Նույն շրջանից Ֆրանսիայում դրանք ստացան«կոլաբորացիոնիստներ»՝ համագործակցողներ անունը, որ ավելի ուշ հատուկ տերմինի նշանակություն ստացավ՝ որպես ծանր քրեական մեղադրանք՝ հավասարեցված հայրենքի դավաճանությանը։ Օսմանյան Թուրքիայում 19-րդ դարի վերջին ահաբեկչությունը որպես ազատագրական պայքարի ձեւ ընտրած հայ հեղափոխական կուսակցությունների թիրախը ոչ միայն թուրք պաշտոնյաններն էին, այլև ավելի հաճախ հենց նույն՝ «համագործակցության» մեղադրանքով իրենց ազգակիցները։
«Կերակրման» դիմաց «համագործակցողներ» գտնելու մեթոդից լայնորեն օգտվել են ոչ միայն օտար նվաճողները, այլ նաեւ սեփական ժողովուրդների վրա բռնակալական ռեժիմներ հաստատած տեղական բռնացողները։ Ստալինիզմի տարիների բռնություններն անհնար կլինեին, եթե չլիներ այս տարրը՝ սկսած վերջին մատնագիր գրողից, մինչեւ հայտնի ներբողագիրները: Նրանք սոցիալական որոշակի խավ չեն, այլ տարբեր շերտերի կարող են պատկանել՝ ընչազուրկից մինչեւ մեծահարուստ, անգրաճանաչից մինչեւ «հայտնի մտավորական»՝ նրանց բոլորին մի բան էր հատուկ՝ բարոյազրկություն: Դրանց, որպես հասարակության «ցանցառաթիվ» շերտ՝ Նժդեհը բնորոշում է «տականք» եւ «բռնության ծառաներ» որակումներով.
«Աներեւակայելի է բռնությունը՝ առանց իրեն ույժ տվող եւ իր գազանություններն արդարացնող չարագործների: Աներեւակայելի է բռնավորը հոգեբանական մի այնպիսի մթնոլորտում, ուր չէ ծախվում մարդը բարոյապես, ուր մարդը գայլ չէ իր նմանների համար: Մարդկային ազգը տառապել է ու կտառապէ իր տականքների երեսից: Իրենց տականքները - ահա ազգերի իրական թշնամին: Իրենց տականքները - ահա ազգերի գոյությունը հաճախ եւ հաճախ դժոխքի վերածող ամենազորեղ ազդակը»: «Այսպես է աշխարհը: Ժողովուրդները կշարունակեն տառապել իրենցտականքների երեսից: Դեռ ժողովուրդների կյանքը կշարունակէ մնալ մի արնոտ ողբերգություն, որի գործող անձինք երեք են- բռնությունը, սրա ծառաները եւ սրա զոհերը» («Որդիների պայքարը հայրերի դեմ», Սելանիկ, 1927թ.):
Համակերպվողներ
Քանակական իմաստով՝ սա ազգի մեծագույն մասն է, որը, ամեն մեկն իր բնագավառում, հակված է սովորական, խաղաղ, ստեղծագործ աշխատանքի։ Նա երբեք իրեն թույլ չի տալիս մարդկային բարոյական սկզբունքների խախտում, բայց նաեւ չունի արտահայտված քաղաքական հավակնություններ ու ինքնուրույն ինքնակազմակերպման ու ռիսկի գնալու որակներ։ Բռնապետության «խաղաղ», «կայուն» պայմաններում, իր վիճակի հետ համակերպվածությամբ, այս խավն ակամա նպաստում է տվյալ իշխանության գոյատեւմանն ու պահպանմանը։ Բայց պասիվ դժգոհության մեջ գտնվող ազգի բացարձակ այս մեծամասնությունը քաղաքական ակտիվացման պայմաններում նաեւ այն վճռորոշ ռեսուրսն է, որն ի վիճակի է «արթնանալ», եւ առանց որի գործուն մասնակցության անհնար է անգամ ամենաթույլ բռնապետական ռեժիմների տապալումը։ Ավելին՝ բռնապետությունների տապալման գործում քաղաքական հավակնություններ չունեցող այս ռեսուրսի առավել լայնածավալ մասնակցությունը դրանից հետո եկող իշխանության օրինակարգության ու ժողովրդավար բնույթի երաշխիքն է։
Քաղաքական ընտրանին
Ազգի քաղաքական ընտրանին չի նշանակվում, այլ գոյանում է։ Այն կարող է համընկնել իշխանության հետ, եթե իշխանությունը օրինակարգ է եւ գործում է պետական շահերի, ժողովրդի ապահովության ու բարեկեցության ելակետով։ Իր հերթին՝ իշխանական վերնախավը կարող է ոչ մի կապ չունենալ ազգի իրական քաղաքական ընտրանու հետ, լինել դրա հակապատկերը, եթե այդ իշխանությունն օրինակարգ չէ, եթե այն իրեն պահում է օտար նվաճողի պես, իշխանական լծակներն օգտագործում երկիրն ու նրա ժողովրդին կողոպտելու, հարստահարելու, ստորացնելու, հայրենազրկելու համար։ Վիրավորանք կլինի յուրաքանչյուրիս համար այսօրվա իշխանության կարկառուն ներկայացուցիչներին՝ Սերժ Սարգսյանին, Գալուստ Սահակյանին, Հովիկ Աբրահամյանին, Էդուարդ Շարմազանովին, Արմեն Աշոտյանին եւ այլն՝ Հայաստանի քաղաքական էլիտայի մաս համարել։
 Քաղաքական ընտրանին եւս անմիջական կապ չունի սոցիալական ծագման կամ վիճակի, կրթական եւ այլ մակարդակի հետ։ Դրա հիմքում անգամ հայրենասիրական, ազգասիրական զգացումները չեն, որ, որպես կանոն, միայնումիայն «բիզնես» փեշակ են շատերի համար։ Քաղաքական մտածողության հիմքում մարդու ակտիվ չհամակերպվելն է բռնությանը, ապօրինությանը, սեփական ապահովությունն ու արժանապատիվ կյանքը ընդհանուրի ապահովության ու արժանապատիվ կյանքի հետ տեսնելը։ Գաղափարական այս սկզբունքի հիման վրա է, ահա, որ տեղի է ունենում մարդկանց ինքնակազմակերպում, գոյանում է կազմակերպված քաղաքական ուժ։ Քաղաքական ուժը, ուժերն են, որ կարող են ձեռնոց նետել բռնապետական իշխանությանը։ Ու կարող են հաջողության հասնել, եթե իրենց գործունեությամբ «արթնացնում են» հսկայական ժողովրդական զանգվածները։ Ըստ այսմ էլ՝ նրանք նույնպես կարող են ակամա նպաստել բռնապետական իշխանության պահպանմանը, եթե չեն նկատում, հապաղում ու չեն օգտագործում օբյեկտիվորեն հասունացած բարենպաստ պայմանները ու տրված շանսը։
Քաղաքական ընտրանին, ինչպես ասացինք, չի նշանակվում։ Այն գոյանում է, մի կողմից՝ քաղաքական ուժի (կամ ուժերի) արդյունավետ գործունեության, մյուս կողմից՝ հասարակության կողմից այդ գործունեության գնահատման, ընտրությունների միջոցով ստացած վստահության շնորհիվ։
Ըստ այդմ՝ այսօրվա խնդիրը
 Հիմա վերադառնանք սկզբում արված արձանագրումներին՝ որպես ելակետ ունենալով հատկապես վերջին կետը՝ Հայաստանի ժողովրդի նկատմամբ իրականացվող ցեղասպանությունը։
Սերժ Սարգսյանը վաղուց քաղաքական իմաստով ադեկվատ չէ։ Նրա համար աշխարհի կենտրոնը ու գերագույն արժեքը սեփական անձն է, հիմնական մտահոգությունը՝ սեփական մարմնի բջիջների երիտասարդացումը։ Բոլոր միապետներն ինչ-որ պահի հասնում են նման հոգեվիճակի։ Անիմաստ է խոսել նրա մարդկային բանականության մասին, նա վաղուց մահապարտի կարգավիճակում է՝ որպես միակ վտանգ ու հակառակորդ դիտելով հայ ժողովրդին՝ այն բանի համար, որ վերջինս սպառնում է չհամաձայնել իր հավերժական իշխանության իրավունքին, առավել եւս՝ պատասխան պահանջել արածների համար։ Եւ նա ինքնամոռաց զբաղված է իրեն սպառնացող այդ «վտանգը» չեզոքացնելու գործով։
Իշխող ռեժիմի ազգակործան բնույթը, որպես հայ ժողովրդի ազգային անվտանգությանն սպառնացող վտանգ, արձանագրվել է վաղուց, ու դրա դեմ համաժողովրդական պայքարն արդեն տարիների պատմություն եւ ընթացք ունի։ Վարչախմբի ոչ ադեկվատ գործողությունների շնորհիվ, այդ վտանգի խորացմանը ու գիտակցման ծավալմանը զուգընթաց՝ անխուսափելիորեն տեղի ունեցավ իրական քաղաքական մտածողությամբ օժտված ուժերի լիակատար տարանջատումը եւ ընդդիմադիր դաշտում համախմբումը՝ միայնակ թողելով ռեժիմի միակ կրող ուժին՝ Սերժ Սարգսյանի գլխավորությամբ։ Պայմաններն ավելի քան սովորական չեն։ Ուստիեւ՝ պայքարը չի կարող պարզ իշխանափոխության, առանձին ոլորտների բարեփոխման հարց լինել։ Այն չի կարող անգամ ազգային-ազատագրական պայքարի հարց դիտարկվել։
Խնդիրը ժողովրդի սոցիալական, բարոյական ու հոգեբանական սպանդի ու հայրենազրկման տեսքով իրականացվող ցեղասպանության, հայ ժողովրդի ազգային գոյությանը, Հայաստանի կործանմանն սպառնացող վտանգի կանխումն է։
Սա է օբյեկտիվ, չգունազարդված իրականությունը, եւ օբյեկտիվ այս իրականությունը պիտի լինի քաղաքական գործելակերպի ելակետը։ Իսկ այս ելակետից անհեթեթ է խոսել սովորական պայմաններում ընդունված քաղաքական լեզվով ու առաջնորդվել սովորական պայմաններին ներհատուկ քաղաքական գործելակերպով։ Գործող ավազակապետական համակարգում ո՛չ մի բարձրաստիճան պաշտոնյայի կամ ամբողջ կառավարության հրաժարական, ո՛չ մի նոր մարդկանց նշանակում, ո՛չ մի նոր վարչապետ, ո՛չ մի նոր կառավարություն ու նրա ներկայացրած ծրագիր, ո՛չ մի խոստում, ո՛չ մի առանձին խնդրի կամ խնդիրների լուծում անգամ չեն կարող կործանարար այս ընթացքում ինչ-որ բան փոխել։ Սա է տարրական քաղաքական տրամաբանությունը։
Անհապաղ պետք է հայտարարել գլխավոր քաղաքական դերակատարի եւ իշխանության տիրոջ՝ ժողովրդի բեմելը՝ որպես հարցի իրական, խաղաղ ու անցնցում լուծման միջոց եւ երաշխիք։
Այսօր այդ բանը կարող են անել միայն երկրի քաղաքական օրակարգի սցենարիստներ չորս ընդդիմադիր ուժերը միասին։ Գլխավոր դերակատարի՝ ժողովրդի՝ ապրիլի 28-ին հայտարարված բեմելի սպառնալիքի տակ կառավարություն զոհաբերվեց։ Այսինքն՝ քայլը անգամ փորձարկված է, եւ ապացուցված, որ այդ կերպ հիմնական խնդրի լուծման հնարավորությունը 100%-ի մոտ է, դրա հետ կապված քաղաքական ռիսկի գործոնը՝ նվազագույն։ Իսկ առանց ռիսկի քաղաքականություն գոյություն չունի։ Առանց ռիսկի կարող է լինել միայն իշխանության առեւտուր։ Հենց իշխանափոխության գլխավոր այդ դերակատար ժողովուրդն էլ Սահմանադրությամբ իրեն վերապահված իրավունքով կորոշի ապագա իշխանության, ապագա քաղաքական ընտրանու եւ մյուս հարցերը։
Այլ ճանապարհ գոյություն չունի։ Կամ, եթե գոյություն ունի, ապա տանում է ոչ ավելի լավ տեղ, քան այսօրվա Հայաստանն է։

http://www.ilur.am/news/view/28945.html