Tuesday, December 24, 2013

Արեւմտամետները հայտնվել են թակարդում


Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի որեւէ խոսքի, ելույթի նկատմամբ հակազդեցության «ուժգնությունը», ավելի ճիշտ՝ հիսթերիայի մակարդակը, ուղիղ համեմատական է այդ ելույթի՝ հասարակության եւ քաղաքական գործընթացների վրա ներգործության աստիճանին։ Որքան խորն է այդ ներգործությունը, այնքան մեծ է վայնասունը։ Այդպես է եղել միշտ, այդպես է նաեւ վերջին շրջանում, որ կարող է ինքնուրույն մի քաղաքական շրջափուլ դառնալ։
Սեպտեմբերի 3-ին Սերժ Սարգսյանը  180 աստիճան շրջադարձ կատարեց. եվրաասոցացման երեքուկեսամյա շքերթից հետո, մի օրում, բոլորի համար անակնկալ՝ շուռ եկավ դեպի Մաքսային եւ Եվրասիական միություն։ Այս առիթով Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի սեպտեմբերի 7-ի ելույթը, իր առնվազն 100 հազարանոց լսարանով, ըստ էության, հերթական քաղաքական գործընթացի սկիզբ դրեց՝ կրկին ներքաղաքական օրակարգի թիվ մեկ հարցը դարձնելով անվստահությունը Ս. Սարգսյանի նկատմամբ։ Հաջորդ երկու ելույթները խորացրին այդ գործընթացը, որ այլ բան չէ, քան «Սերժ Սարգսյանի հրաժարականն այլընտրանք չունի» միտքը, որ դարձավ նրա երկրորդ ելույթի վերնագիրը։
Իրական քաղաքական գործընթացը, ինչպես հայտնի է, կարող է սկիզբ առնել եւ հաջողությամբ ծավալվել օբյեկտիվ իրողությունների արձանագրման ու դրանց հաշվառման հիմքի վրա։ Դրանք անտեսելով կամ ոչ իրական հիմքեր որդեգրելով՝ կարելի է զբաղվել քաղաքական արհեստավորութամբ, քաղաքական բիզնեսով, բայց ո՛չ երբեք իրական քաղաքականությամբ։ Կեղծ կամ ոչ իրական դրույթները միայն շեղում են հասարակությանը, ժողովրդին՝ իր առջեւ դրված կամ իր առջեւ ծառացած հիմնական քաղաքական խնդիրը լուծելու ճանապարհից։ Վերջին շրջանի իրադարձությունների հետ կապված օբյեկտիվ իրողությունների դրույթների համախումբն ու համակարգումն, ահա, ինչին ուղղված էր Տեր-Պետրոսյանի նաեւ վերջին ելույթը, այս պայմաններում կարող է հիմք դառնալ՝ վարչախմբի դեմ հասարակական նոր մի ընդվզում ապահովելու համար։
Ծայր առած քաղաքական գործընթացն, այսպիսով, ուղղված է տիրող ռեժիմի դեմ, նրա հեռացման ու սահմանադրական կարգի վերականգնման խնդիրը լուծելու նպատակ ունի։ Սակայն այդ ճանապարհին օբյեկտիվորեն գոյություն ունեցող իրողությունների արձանագրումը երբեմն դիպչում է նաեւ մեծադղորդ ինքնանվանումներով մարդկանց ու մարդկանց խմբերի։ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի վերջին ելույթը ընդամենը արձանագրում էր այն օբյեկտիվորեն առկա իրողությունները, որոնց պատճառով Հայաստանում «Մայդան», այն է՝ արեւմտամետության հիման վրա հակառուսաստանյան հասարակական ընդվզում տեղի չունեցավ, ինչպես դա եղավ Ուկրաինայում։ Իսկ հարցը (ինչո՞ւ տեղի չունեցավ) դժվար է հերքել, որ կախված էր օդում, եւ դրա ճիշտ պատասխանը խիստ կարեւոր է մեր հիմնական ներքաղաքական գործընթացների տեսանկյունից։ Եւ ահա, այս ելույթին ամենաբուռն ռեակցիան տվեցին հայաստանյան, այսպես կոչված, «արեւմտամետները»՝ հասնելով հիսթերիայի աստիճանի։
Ինչի՞ մասին է վկայում այդ հիսթերիան։
Լեւոն Տեր- Պետրոսյանն իր այս ելույթով, ըստ էության, նաեւ յուրօրինակ մի թակարդ է լարել նրանց դեմ, եւ նրանք հասկացել են այդ բանը։
Իսկ «թակարդը» հետեւյալն է։ Տեր-Պետրոսյանը երեք արձանագրում է արել։ Երկուսը պատմական փաստեր են, երրորդը վերաբերում է մեր օրերում՝ 2008թ. ի վեր համաժողովրդական շարժման ընթացքում Արեւմուտքի խաղացած դերին։ Եւ այսպես, եթե նա սխալ է, եւ նրա ներկայացրած դրույթներն իրականությանը չեն համապատասխանում, ապա Մայդանը, անկախ որեւէ մեկի կամքից, պետք է տեղի ունեցած լիներ անցած երեք ամիսների ընթացքում։ Եթե տեղի չի ունեցել, ապա գոնե հիմա՝ Տեր-Պետրոսյանի ելույթից հետո պետք է կայանա։ Իսկ այդ կայացումը, բնականաբար, ինչպես առաջին դեպքում պետք է ապահոված լինեին, հիմա էլ պետք է ապահովեն հե՛նց նույն «արեւմտամետները»։ Համենայնդեպս՝ այդպես է Ուկրաինայում։
Քաղաքականությունն, այնուամենայնիվ, գործ է։ Խոսքը ընդամենը այդ գործը նախապատրաստող, նրան ծառայող միջոց է, գործիք։ Չի կարելի քաղաքական գործիչ, քաղաքական ուժ համարվել, բայց անընդհատ խոսել ու երբեք չգործել։ Ահա, Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը, փաստորեն, «արեւմտամետներին» կոչ է արել խոսքից անցնել գործի, ու պարզվում է, որ դրանով իսկ նա տրորել է վերջիններիս  ամենցավոտ տեղը, Աքիլլեսյան գարշապարը։
Հիմա ի՞նչ է ստացվում։ Եթե հայաստանյան, այսպես կոչված, «արեւմտամետները» այսուհետ էլ Մայդան չեն նախաձեռնում ու շարունակելու են միայն խոսել, ճամարտակել, հոխարտալ, դրանով լավագույնս ապացուցելու են, որ՝
- Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը բացարձակապես ճիշտ է, եւ նրա արձնագրած դրույթներն, իրոք, օբյեկտիվ ռեալություններ են, որոնց պայմաններում Հայաստանում անհնար է կազմակերպել ու իրականացնել այն, ինչ եղավ ու շարունակվում է Ուկրաինայում։
- Կամ՝ իրենք ընդամենն անբաններ են եւ որեւէ գործի անընդունակ դատարկախոսներ, որ ամենանպաստավոր պայմաններում ու ամենաճակատագրական պահին չարեցին այն, ինչի համար իրենց կոչված են համարում կյանքով։
- Կամ՝ իրենք սովոր են, որ ուրիշները պիտի գործ անեն, իսկ իրենք միայն կողքից գնահատական տան, որոշեն ճիշտն ու սխալը, մուննաթ գան, դատեն ու դատապարտեն։
Իրոք որ՝ «արեւմտամետների» համար դժվար է ազատվել այս թակարդից, ու միակ հնարավոր արձագանքը, կարծես թե, մնում է ոչ այլ բան, քան հենց այն հիսթերիան, ինչով եւ զբաղված են։


Tuesday, December 17, 2013

Վազգեն Մանուկյանի հիվանդությունը տարիքի հետ խորանում է


Թուրքիայի արտգործնախարար Դավութօղլուն հանդիպել է Վազգեն Մանուկյանի հետ՝ ակամա նպաստելով «համաշխարհային ազգի առաջնորդի» քրոնիկ հիվանդության հերթական նոպայի բռնկմանը։ Վ. Մանուկյանը մեկնաբանում է, թե Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարը կարևոր է համարել «հայ-թուրքական հարաբերությունների մասին խոսել մի մարդու հետ, որն արտակարգ իրավիճակներում ղեկավարելու փորձ ունի (««Ղարաբաղ» կոմիտեի ղեկավար, նորանկախ Հայաստանի առաջին վարչապետ, պատերազմի տարիներին՝ պաշտպանության նախարար»):
Փակագծում առնված մի քանի բառանոց նախադասության մեջ Մանուկյանը երեք, մեղմ ասած՝ անճշտություն է թույլ տվել, ըստ էության՝ իրականության խեղաթյուրում կամ պատմության կեղծում։ Մի բան է, երբ իշխանական հրահանգով կամ պատվերով պատմությունը (այդ թվում՝ նաև «Ղարաբաղ» կոմիտեի) կեղծվում է Գիտությունների ակադեմիայի կամ Երևանի պետական համալսարանի կողմից, մի այլ բան, երբ դա անում է «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամը։
(iLur.am-ը ժամանակին տասնյակի չափ նյութերով անդրադարձել է Երևանի պետական համալսարանի կողմից հրապարակված «Հայոց պատմություն» բուհական դասագրքում Ղարաբաղյան շարժման և Հայաստանի անկախության տարիների պատմության անամոթ ու հանցավոր կեղծման բազմաթիվ փաստերի ( http://www.ilur.am/news/view/3985.html, http://www.ilur.am/news/view/4082.html , http://www.ilur.am/news/view/4831.html ,http://www.ilur.am/news/view/5442.html և այն)։Դա համարելով չափազանց վտանգավոր ինչպես այսօրվա կոնկրետ խնդիրների, այնպես էլ երիտասարդության ու ողջ հասարակության բարոյականության ու հոգեբանության տեսակետից՝ մենք շարունակելու ենք ուշադիր լինել այս երևույթի նկատմամբ, անկախ այն բանից՝ դա արվում է դիտավորությա՞մբ, թե՞ անտեղյակությամբ։ Տվյալ դեպքում անտեղյակությունը բացառվում է)։
Եւ այսպես՝ Վ. Մանուկյանն ասում է, թե ինքը՝  
1. Եղել է «Ղարաբաղ» կոմիտեի ղեկավարը. 1988-ի Շարժման վետերանները շատ լավ հիշում են, որ Կոմիտեի առաջնային հատկանիշներից մեկը հենց այն էր, որ նա «ղեկավար» չուներ, ինչի մասին ոչ մեկ անգամ այն ժամանակ հայտարարվել է նաև հրապարակավ։ Որպես կոլեկտիվ ղեկավար մարմին՝ այնքան ահռելի էր Կոմիտեի վաստակն ու հեղինակությունը (ինչն առ այսօր գնահատված չէ), որ 1990թ. ամռանը, Համաժողովրդական շարժման հաղթանակից հետո, Գերագույն խորհուրդ (այն ժամանակ այդպես էր կոչվում օրենսդիր մարմինը) ընտրված պատգամավորները հենց Կոմիտեին վստահեցին ԳԽ նախագահի թեկնածության որոշման հարցը (այն ժամանակ դա էր առաջին պաշտոնը, Հանրապետության նախագահի պաշտոն չկար)։ Պարզ է, չէ՞, որ պատմականորեն, իրոք, ահռելի գործ արած մարմինը, եթե ունեցած լիներ անձ ղեկավար, ապա հենց նրա թեկնածությունն էլ արժանիորեն կառաջադրեին հանրապետության թիվ մեկ պաշտոնում։ Գուցեև՝ առանց քվեարկության։ Բայց որովհետև այդպես չէր, Կոմիտեի անդամները փակ քվեարկություն կատարեցին և իրենց կողմից առաջադրված երկու թեկնածուներից ընտրեցին ոչ թե Վ. Մանուկյանին, այլ Լևոն Տեր-Պետրոսյանին։
Տարիներ անց Վ. Մանուկյանը մտահղացավ իրեն վերագրել «Ղարաբաղ» կոմիտեի  «կոորդինատորի» ստատուսը։ Կոմիտեի նրա գործընկերներից  մի քանիսը բացահայտեցին այդ «կոորդինատորության» էությունը. Կոմիտեն նիստեր անցկացնելու համար հատուկ տեղ չուներ, որը ե՛ւ հարմար լիներ, ե՛ւ ապահով (ԿԳԲ-ի լսումներից), ե՛ւ մոտ՝ Ազատության հրապարակին։ Ուստի որպես այդպիսին օգտագործվում էր Բաբկեն Արարքցյանի, իսկ ավելի հաճախ՝ Վ. Մանուկյանի բնակարանը, որն ավելի ընդարձակ էր։ Ելնելով հասկանալի էթիկետից՝ նիստերի օրն ու ժամը նախապես ճշտվում էին բնակարանի տիրոջ՝ Վ. Մանուկյանի հետ, կամ ինքն էր նախապես ասում, թե որ օրն ու ժամն են հարմար։ Ընդամենը այսքանն է եղել «կոորդինացման» էությունը։ Հիմա, չբավարարվելով անգամ հետին թվով «կոորդինատոր» ինքնահռչակմամբ, Վ. Մանուկյանը իրեն հայտարարում է «Ղարաբաղ» կոմիտեի «ղեկավար»։
2. Եղել է Հայաստանի առաջին վարչապետը. 1990թ. օգոստոսի 23-ին ՀԽՍՀ ԳԽ-ն ընդունեց «Հռչակագիր Հայաստանի Անկախության մասին» փաստաթուղթը, որը հռչակեց «անկախության գործընթացի սկիզբ» (անկախությունը հռչակվեց  մեկ տարի անց՝ 1991թ. սեպտեմբերի 21-ի հանրաքվեի արդյունքներով)։ Չնայած այդ փաստաթղթով Հայաստանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունը (ՀԽՍՀ) վերանվանվեց Հայաստանի Հանրապետություն, սակայն այնշարունակում էր մնալ ԽՍՀՄ կազմում ՝որպես խորհրդային հանրապետություն։ Նրա գործադիր իշխանությունը պաշտոնապես կոչվում էր «Մինիստրների խորհուրդ», դրա ղեկավարն էլ՝ «Մինիստրների խորհրդի նախագահ»։ Գործադիր իշխանության ղեկավարը պաշտոնապես վարչապետ կոչվեց Անկախության հանրաքվեից հետո։ Վ. Մանուկյանը Մինիստրների խորհրդի նախագահի պաշտոնից հրաժարական տվեց 1991-ի սեպտեմբերի 26-ին։ Այնպես որ՝ նա եղել է ոչ թե Հայաստանի առաջին վարչապետը, այլ Սովետական Հայաստանի Մինիստրների խորհրդի վերջին նախագահը։ Հենց այդ ստատուսով է նա ստորագրել կառավարության բազմաթիվ որոշումներ։ Դա պատմական փաստ է, և դրանում ոչ մի ամոթ բան չկա։
3. Պատերազմի տարիներին եղել է պաշտպանության նախարար. ընթերցողը սրանից այնպես է հասկանում, թե ողջ պատերազմի շրջանում Վ. Մանուկյանն է եղել Հայաստանի պաշտպանության նախարարը։ Մինչդեռ պատերազմն, ըստ էության, ձգվել է երեքուկես տարի, իսկ Վ. Մանուկյանը պաշտպանության նախարարի պաշտոնում եղել է միայն 10 ամիս (1992 հոկտ.-199 3 օգոստոս)։ Ինչը գրված է նաև իր կենսագրության մեջ։
***
 Նույն հարցազրույցում Վ. Մանուկյանը վերապատմում է, թե ինչ է ասել Դավութօղլուին՝ կապված 1993-ին Հայ-թուրքական սահմանը փակելու հետ. «Խոսելով 1993 թ. մասին` հայտնեցի նաև իմ կարծիքը, որ այն ժամանակ Թուրքիան սխալվեց: Այդ տարածաշրջանում, որը Ռուսաստանի ազդեցության տակ էր, խորհրդային իշխանության փլուզումից հետո քաղաքական վակուում էր առաջացել: Եվ Թուրքիայի կողմից ավելի իմաստուն քաղաքականություն կլիներ, եթե փորձեր այդ վակուումը լրացնել իր ներկայությամբ»:
Մի կողմ թողնենք այն, որ Վ. Մանուկյանը «համաշխարհային ազգի առաջնորդի» իր բարձունքից «սխալ է հանում» 700-ամյա պետական ավանդույթներ ու դիվանագիտության փորձ ունեցող պետությանը ու նաև սովորեցնում, թե որն է նրա շահը։ Մի կողմ թողնենք անգամ այն, թե որքանով է նրա ասածն օբյեկտիվորեն ճիշտ կամ սխալ։ Այստեղ կարևորը նրա խոսքում Դավութօղլուին հղած անթաքույց ափսոսանքն է, որ Թուրքիան ժամանակին «ավելի իմաստուն» չի գտնվել և բաց է թողել տարածաշրջանում (նաև Հայաստանում) «ռուսական ազդեցության» փոխարեն «Թուրքիայի ազդեցությունը» հաստատելու եզակի շանսը։ Հետաքրքիր է՝ սա Վ.Մանուկյանի կողմնորոշո՞ւմն է, թե՞ պարզապես մարդն այդքա՜ն շոյվել ու հալվել է իր հետ հանդիպելու՝ Դավութօղլուի առաջարկից ու պարզապես հաճոյացել է նրան։
- See more at: http://www.ilur.am/news/view/22667.html#sthash.OTMHeHpC.dpuf
Վազգեն Մանուկյանի հիվանդությունը տարիքի հետ խորանում է
Թուրքիայի արտգործնախարար Դավիթօղլուն հանդիպել է Վազգեն Մանուկյանի հետ՝ ակամա նպաստելով «համաշխարհային ազգի առաջնորդի» խրոնիկ հիվանդության հերթական նոպայի բռնկմանը։ Վ. Մանուկյանը, մեկնաբանում է, թե Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարը կարեւոր է համարել «հայ-թուրքական հարաբերությունների մասին խոսել մի մարդու հետ, որն արտակարգ իրավիճակներում ղեկավարելու փորձ ունի (Ղարաբաղ» կոմիտեի ղեկավար, նորանկախ Հայաստանի առաջին վարչապետ, պատերազմի տարիներին՝ պաշտպանության նախարար)»:
Փակագծում առնված մի քանի բառանոց նախադասության մեջ նա երեք, մեղմ ասած, անճշտություն է թույլ տվել, ըստ էության՝ իրականության խեղաթյուրում կամ՝ պատմության կեղծում։ Մի բան է, երբ իշխանական հրահանգով կամ պատվերով պատմությունը (այդ թվում նաեւ «Ղարաբաղ» կոմիտեի) կեղծում է Գիտությունների ակադեմիայի կամ Երեւանի Պետական համալսարանի կողմից, մի այլ բան, երբ դա անում է «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամը։
(Ilur-ը ժամանակին տասնյակի չափ նյութերով անդրադարձել է Երեւանի պետական համալսարանի կողմից հրապարակված «Հայոց պատմություն» բուհական դասագրքում Ղարաբաղյան շարժման եւ Հայաստանի անկախության տարիների պատմության անամոթ ու հանցավոր կեղծման բազմաթիվ փաստերի ( http://www.ilur.am/news/view/3985.html , http://www.ilur.am/news/view/4082.html , http://www.ilur.am/news/view/4831.html , http://www.ilur.am/news/view/5442.html եւ այն)։Դա համարելով չափազանց վտանգավոր ինչպես այսօրվա կոնկրետ խնդիրների, այնպես էլ երիտասարդությանն ու ողջ հասարակության բարոյականության ու հոգեբանության տեսակետից, մենք շարունակելու ենք ուշադիր լինել այս երեւույթի նկատմամբ, անկախ այն բանից՝ դա արվում է դիտավորությամբ, թե՞ անտեղյակությամբ։ Տվյալ դեպքում անտեղյակությունը բացառվում է)։
Եւ այսպես՝ Վ. Մանուկյանն ասում է, թե ինքը՝  
1. Եղել է «Ղարաբաղ» կոմիտեի ղեկավարը. 1988-ի Շարժման վետերանները շատ լավ հիշում են, որ Կոմիտեի առաջնային հատկանիշներից մեկն էլ այն էր, որ նա «ղեկավար» չուներ, ինչի մասին ոչ մեկ անգամ այն ժամանակ հայտարարվել է նաեւ հրապարակավ։ Որպես կոլեկտիվ ղեկավար մարմին այնքան ահռելի էր Կոմիտեի վաստակն ու հեղինակությունը (ինչն առ այսօր գնահատված չէ), որ 1990թ. ամռանը, Համաժողովրդական շարժման հաղթանակից հետո, Գերագույն խորհուրդ (այն ժամանակ այդպես էր կոչվում օրենսդիր մարմինը) ընտրված պատգամավորները հենց Կոմիտեին վստահեցին ԳԽ նախագահի թեկնածության որոշման հարցը (այն ժամանակ դա էր առաջին պաշտոնը, Հանրապետության նախագահի պաշտոն չկար)։ Պարզ է չէ՞, որ պատմականորեն, իրոք, ահռելի գործ արած մարմինը, եթե ունեցած լիներ անձ ղեկավար, ապա հենց նրա թեկնածությունն էլ արժանիորեն կառաջադրեին հանրապետության թիվ 1. պաշտոնում։ Գուցեեւ՝ առանց քվեարկության։ Բայց որովհետեւ այդպես չէր, Կոմիտեի անդամները փակ քվեարկություն կատարեցին եւ իրենց կողմից առաջադրված երկու թեկնածուներից ընտրեցին ոչ թե Վ. Մանուկյանին, այլ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին։
Տարիներ անց Վ. Մանուկյանը մտահղացավ իրեն վերագրել «Ղարաբաղ» կոմիտեի  «կորդինատորի» ստատուսը։ Կոմիտեի նրա գործընկերներից  մի քանիսը բացահայտեցին այդ «կորդինատորության» էությունը. Կոմիտեն նիստեր անցկացնելու համար հատուկ տեղ չուներ, որը ե՛ւ հարմար լիներ, ե՛ւ ապահով (ԿԳԲ-ի լսումներից), ե՛ւ մոտ Ազատության հրապարակին։ Ուստի որպես այդպիսին օգտագործվում էին Բաբկեն Արարքցյանի, իսկ ավելի հաճախ՝ Վ. Մանուկյանի բնակարանը, որն ավելի ընդարձակ էր։ Ելնելով հասկանալի էթիկետից, նիստերի օրն ու ժամը նախապես ճշտվում էր բնակարանի տիրոջ՝ Վ. Մանուկյանի հետ կամ ինքն էր նախապես ասում, թե որ օրն ու ժամն է հարմար։ Ընդամենն այսքանն է եղել «կորդինացման» էությունը։ Հիմա, չբավարարվելով անգամ հետին թվով «կորդինատոր» ինքնահռչակմամբ, Վ. Մանուկյանը իրեն հայտարարում է «Ղարաբաղ» կոմիտեի «ղեկավար»։
2. Եղել է Հայաստանի առաջին վարչապետը. 1990թ. օգոստոսի 23-ին ՀԽՍՀ ԳԽ-ը ընդունեց «Հռչակագիրը Հայաստանի Անկախության մասին» փաստաթուղթը, որը հռչակեց «անկախության գործընթացի սկիզբ» (անկախությունը հռչակվեց  մեկ տարի անց՝ 1991թ. սապտամբերի 21-ի հանրաքվեի արդյունքներով)։ Չնայած այդ փաստաթղթով Հայաստանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունը (ՀԽՍՀ) վերանվանվեց Հայաստանի Հանրապետություն, սակայն այն շարունակում էր մնալ ԽՍՀՄ կազմում որպես խորհրդային հանրապետություն։ Նրա գործադիր իշխանությունը պաշտոնապես կոչվում էր «Մինիստրների խորհուրդ», դրա ղեկավարն էլ՝ «Մինիստրների խորհրդի նախագահ»։ Գործադիր իշխանության ղեկավարը պաշտոնապես վարչապետ կոչվեց Անկախության հանրաքվեից հետո։ Վ. Մանուկյանը Մինիստրների խորհրդի նախագահի պաշտոնից հրաժարական տվեց 1991-ի սեպտեմբերի 26-ին։ Այնպես որ նա եղել է ոչ թե Հայաստանի առաջին վարչապետը, այլ Սովետական Հայաստանի Մինիստրների խորհրդի վերջին նախագահը։ Հենց այդ ստատուսով է նա ստորագրել կառավարության բազմաթիվ որոշումներ։ Դա պատմական փաստ է, եւ դրանում ոչ մի ամոթ բան չկա։
3. Պատերազմի տարիներին եղել պաշտպանության նախարար. Ընթերցողը սրանից այնպես է հասկանում, թե ողջ պատերազմի շրջանում Վ. Մանուկյանն է եղել Հայաստանի պաշտպանության նախարարը։ Մինչդեռ պատերազմն, ըստ էության, ձգվել է երեքուկես տարի, իսկ Վ. Մանուկյանն պաշտպանության նախարարի պաշտոնում եղել է միայն 10 ամիս (1992 հոկտ.-199 3 օգոստոս)։ Ինչը գրված է նաեւ իր կենսագրության մեջ։
***
 Նույն հարցազրույցում Վ. Մանուկյանը վերապատմում է, թե ինչ է ասել Դավիթօղլուն՝ կապված 1993-ին Հայ-թուրքական սահմանը փակելու հետ. «Խոսելով 1993 թ. մասին` հայտնեցի նաև իմ կարծիքը, որ այն ժամանակ Թուրքիան սխալվեց: Այդ տարածաշրջանում, որը Ռուսաստանի ազդեցության տակ էր, խորհրդային իշխանության փլուզումից հետո քաղաքական վակուում էր առաջացել: Եվ Թուրքիայի կողմից ավելի իմաստուն քաղաքականություն կլիներ, եթե փորձեր այդ վակուումը լրացնել իր ներկայությամբ»:
Մի կողմ թողնենք այն, որ Վ. Մանուկյանը «համաշխարհային ազգի առաջնորդի» իր բարձրունքից «սխալ է հանում» 700-ամյա պետական ավանդույթներ ու դիվանագիտության փորձ ունեցող պետությանը ու նաեւ սովորեցնում, թե որն է նրա շահը։ Մի կողմ թողնենք անգամ այն, թե որքանով է նրա ասածն օբյեկտիվորեն ճիշտ կամ սխալ։ Այստեղ կարեւորը նրա խոսքում Դավիթօղլուն հղած անթաքույց ափոսանքն է, որ Թուրքիան ժամանակին «ավելի իմաստուն» չի գտնվել եւ բաց է թողել տարածաշրջանում (նաեւ Հայաստանում) «ռուսական ազդեցության» փոխարեն «Թուրքիայի ազդեցությունը» հաստատելու եզակի շանսը։ Հետաքրքիր է՝ սա Վ.Մանուկյանի կողմնորոշո՞ւմն է, թե՞ պարզապես մարդը այդքա՜ն շոյվել ու հալվել է իր հետ հանդիպելու՝ Դավիթօղլու առաջարկից ու պարզապես հաճոյացել է նրան։

Tuesday, December 10, 2013

Բացատրությունը, այնուամենայնիվ, իշխանության օրինակարգության ու որակի մեջ է


Տասնամյակներ անց, երբ ներկա շրջանը կխմորվի, կդառնա իրական պատմություն, մասնագետներն այն կշարադրեն շատ թե քիչ օբյեկտիվ՝ առանց անձնական էմոցիաների, քաղաքական շահագրգռությունների ու «կենտրոնից» իջած հրահանգների։ Ու անխուսափելիորեն կարձանագրեն միմյանցից անհավատալիորեն, տրամագծորեն տարբեր երկու իրողություն. նո՛ւյն ժողովրդի նո՛ւյն սերնդի երկու վարքագիծ, երկու բնութագիր և երկու արդյունք՝ միմյանց անմիջապես հաջորդած երկու տասնամյակներում։
Առաջին իրողությունը 1988-ից համաժողովրդական անմնացորդ պայքարն էր՝ հանուն Լեռնային Ղարաբաղի, որպես ժողովրդավարության համար պայքարի առաջամարտիկ և առաջատար՝ ամբողջ երեք տարի ծառս եղած հզոր կայսրության դեմ։ Ապա տեղի ունեցավ ԽՍՀՄ փլուզումը։ Նորանկախ բոլոր հանրապետությունները հայտնվեցին պետական նոր կառույցների կայացման և տնտեսության կազմակերպման, արմատական վերափոխումների իրականացման լրջագույն մարտահրավերների առջև։ Ելակետային դժվարություններն ընդհանուր էին բոլորի համար։ Հայաստանը՝ ռեսուրսներով ամենափոքրերից մեկը, հանգամանքների բերումով, ի տարբերություն մյուսների, այդ պահին լրացուցիչ իր ուսերին ուներ՝
- աննախադեպ երկրաշարժից 1/3-ով հիմնահատակ ավերված երկիր՝ անօթևան մնացած կես միլիոն բնակչությամբ,
- 300.000-ի չափ մազապուրծ փախստականներ հարևան Ադրբեջանից,
- խուլ տնտեսական շրջափակում, որը նրան զրկվել էր դրսի հետ ցամաքային հաղորդակցության հնարավորությունների 90%-ից։
Այս խնդիրներից ամեն մեկը հենց նշված ծավալով լուրջ մարտահրավեր ու ծանր բեռ կլիներ եվրոպական ցանկացած զարգացած երկրի համար։
Հիմա այս ամենին ավելացրեք պատերազմը՝ մարդկային և նյութական ռեսուրսներով  մի քանի անգամ գերազանցող հակառակորդի դեմ։ Պատերազմը, բնականաբար, պիտի դառնար առաջնահերթություն։ Ռացիոնալ, անգամ ամենալավատեսական որևէ հաշվարկով անհնար էր պատկերացնել այն արդյունքները, հաղթական այն ավարտը, Ղարաբաղի համար ձեռք բերված անվտանգության և իրավական այն իրավիճակը, ինչում նա էր մի քանի տարի անց։ Դժվար է ասել, թե քանի դար հետո, առաջին անգամ, ողջ ժողովրդին համակած, նրա մտածողության ու ինքնության մաս դարձած՝ անօգնականի, խեղճի, թույլի ու զոհի բարդույթը ճաք տվեց, թափվեց. տեղի տվեց հաղթողի, ազգային հպարտության, ազգային և մարդկային արժանապատվության զգացումի առաջ։ Անհնար էր պատկերացնել, որ այդ դժվարություններով ու պատերազմով անցած երկիրը նույն ընթացքում դեռ պիտի կարողանա այնպիսի ներքին բարեկարգումներ անել, որ օտարների կողմից բնորոշվի որպես տարածաշրջանում «ժողովրդավարության կղզի»։
1996-ից կանգ առավ պատերազմի անխուսափելի ուղեկից արտագաղթը, և հաշվիչը սկսեց պտտվել հակառակ ուղղությամբ։
Անհավատալի այդ արդյունքը համաժողովրդական բացառիկ համախմբման, բացառիկ ջանքերի, ողջ ժողովրդի լավագույն որակների դրսևորման շնորհիվ էր։
Երկրորդ իրողությունն  սկսվում է 2000 թվականից՝ որպես ելակետ ունենալով նախորդ տարվա Հոկտեմբերի 27-ի արյունոտ ոճիրը։
 Բարձրագույն իշխանավորների կողմից երկրի ու ժողովրդի անմնացորդ թալան ու կողոպուտ՝ օրը ցերեկով, անթաքույց։ Հետո պիտի հրապարակվեն այդ կողոպուտի իրական ծավալները, պիտի իմանանք, որ Հայաստանում ամենահարուստ մարդիկ ամենաբարձր իշխանավորներն են, իսկ նրանց հարստությունը չափվում է միլիարդավոր դոլարներով։ Աղմկահարույց սպանությունների շարան, որոնք նաև հասարակությանը վախի մատնելու ընդհանրական խնդիր ունեին։ Դատական համակարգի այլասերում, ինչը մարդկանց պիտի հասկացներ, որ իզուր է իրավունք, արդարադատություն ու ապահովություն փնտրելը։ Տգիտության շքահանդես խորհրդարանում և իշխանության բարձր օղակներում, ինչով պիտի խրախուսվեր տգիտությունը կյանքի բոլոր բնագավառներում։ Ամենուր գլխիվայր շուռ է տրվում ավանդական արժեքային համակարգը։
Եւ ոչ պատերազմական պայմաններում՝ 1999թ. հոկտեմբերի 27-ի մեկնարկով, վերսկսվում արտագաղթը։ Մարտի 1-ով այն նոր թափ է առնում և արդեն հասել է աղետալի մակարդակի։ Հաղթանակից հետո 19-րդ տարում արտագաղթի ծավալը սպասվում է շատ ավելի, քան, թերևս, ղարաբաղյան ողջ պատերազմի ընթացքում՝ միասին վերցրած։ Վերջին 5-6 տարում արտագաղթի ծավալը շատ ավելին է, քան Թուրքիայի տիրապետության տակ գտնվող Հայաստանից՝ մինչև 1915թիվը։ Արտագաղթի պատճառները՝ սոցիալական կեղեքում սեփական իշխանության կողմից, իրավազրկում, մարդկային ու ազգային արժանապատվության ոտնահարում, անհեռանկար ապագա։
Ինչո՞ւ և ինչպե՞ս նույն ժողովուրդը, ըստ էության՝ նո՛ւյն սերունդը, առաջին դեպքում՝ ծանրագույն պայմաններում ցուցադրեց լավագույն որակներ, ունակ եղավ անօրինակ հերոսացումների, հասավ աներևակայելի արդյունքների, երկրորդ դեպքում, արդեն ազատված լուրջ խնդիրներից, կորցրեց ամեն ինչ։ Գուցե բացատրությունն ու պատճառը , այնուամենայնիվ, առաջնորդի, առաջնորդող ուժի, իշխանության օրինակարգության ու որակի մե՞ջ է


Tuesday, December 3, 2013

«Կուտակային» հանցագործություն սեփական ժողովրդի դեմ


Պարտադիր կուտակային կենսաթոշակի մասին օրենքը վերաբերում է մինչեւ 40 տարեկան շուրջ 260 հազար աշխատողների։ Նրանց աշխատավարձերից նախատեսվող պարտադիր պահումները խոստանում են կենսաթոշակի տեսքով ետ տալ 25-45 տարի հետո։
Այս օրենքի դեմ ծավալված համատարած դժգոհության եւ բողոքի ալիքը երկու հիմք ունի, երկուսն էլ` անվիճելի, անսակարկելի, առարկայական։ Ավելին, այդ հիմքերից ամեն մեկն առանձին վերցրած` բավարար է այս «բարենորոգումը» ոչ թե մերժելու, այլ, մեղմ ասած, հակամարդկային ու հանցավոր համարելու համար։
Հիմք 1 
Ըստ պաշտոնական վիճակագրության` աղքատ է Հայաստանում մշտապես բնակվող 980 հազար մարդ, որի կեսից ավելին` շատ աղքատ (ամսական 30.500 դրամից ցածր) եւ ծայրահեղ աղքատ (ամսական 21.700 դրամից ցածր) եկամուտ ունեցողներն են, մյուս կեսը (ամսական 37.000 դրամից ցածր) աղքատների միջի «հարուստներն» են։ Նվազագույն աշխատավարձն էլ 35.000 դրամ է։
Հավաքենք կառավարության անդամներին մի փակ տարածքում եւ ստիպենք, որ նրանցից յուրաքանչյուրն իր մեկ ամսվա բոլոր տեսակի ծախսերը հոգա այս գումարներից թեկուզ ամենաբարձր` 37.000 դրամով։ Եւ նրանք, իրենց կաշվի վրա զգալով, կհամոզվեն, որ այս թվերը մարդուն ոչ թե հնարավորություն են տալիս թեկուզ աղքատ, շա՛տ աղքատ, ծայրահե՛ղ աղքատ ապրելու, այլ նրան տանում են արագ, ավելի՛ արագ եւ սրընթա՛ց մահվան։ Այսինքն՝ իրական աղքատության մակարդակը Հայաստանում կրկնակի, եռակի բարձր է։ Անգամ միջին աշխատավարձ (140.000 դրամ) ստացողը, եթե խնամքի տակ ունի եւս մեկ հոգի` աղքատ է։ Այսինքն՝ իրական աղքատների թիվը ոչ թե 980 հազար է, այլ դրա կրկնակին է։ Իրական աղքատության շեմից բարձր գտնվողներն էլ հարուստները չեն, այլ մի քիչ արժանապատիվ տարբերակով «ծայրը ծայրին հասցնողները»։ Այսինքն՝ մինչեւ 40 տարեկան 260.000 աշխատողների 99%-ի համար «կուտակայինի» պարտադիր այդ վճարները (ըստ աշխատավարձի չափի) լինելու են նրանց  կա՛մ սննդի, կա՛մ հագուստի, կա՛մ առողջության, կա՛մ հանգստի, կա՛մ ուսման, կա՛մ հոգեւոր պահանջների բավարարման, կա՛մ վերարտադրության (չամուսնանալու), կա՛մ երկուսի փոխարեն՝ մեկ, երեքի փոխարեն` երկու երեխա ունենալու հաշվին։
Պատկերավոր ասած՝
- Եթե ես այսօր, 25-30 տարեկան, պիտի թերսնվեմ, ծակ կոշիկ հագնեմ, չհետեւեմ առողջությանս, չսովորեմ, չկարողանամ կազմակերպել անձնական կյանքս, չկարողանամ երեխա պահել, բավարարել նվազագույն հոգեւոր պահանջներս, ինչ է թե՝ 65 տարեկանից հետո «ապահով ծերություն» պիտի ունենամ, թքա՛ծ նման ծերության վրա էլ, նման ապահովության վրա էլ, էդ ապահովության մասին հոգ տանողների վրա էլ։ Էդ ծերությանը կարող է չհասնե՛մ էլ...
Այսինքն՝ այնպիսի ցածր կենսամակարդակ ունեցող երկրում, ինչպիսին Հայաստանն է, պարտադիր «կուտակայինը» ոչ թե նույնիսկ չարիք, այլ ԾԱՆՐ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆ է սեփական ժողովրդի դեմ։
Հիմք 2
Երկրորդ հիմքն առաջինի հետ կապ չունի, լրիվ ինքնուրույն է եւ բավարար` նման մի նախագիծ մերժելու համար։ Դա գործող իշխանության որակն է, նրա վստահելիության աստիճանը։
Հայաստանում, 2000 թվականից ի վեր, բռնապետական իշխանության այն տեսակն է, որը պետականագիտության, քաղաքագիտության մեջ կոչվում է «կլեպտոկրատիա», բառացի թարգմանությամբ՝ «գողապետություն», արդեն ընդունված տերմինով՝ «ավազակապետություն»։ Հայաստանի իշխանության համար այս որակումը միջազգային ճանաչում ունի։ Այսօրինակ համակարգի առաջին գործառույթը գողանալն է՝ սկսած իշխանությունից (ընտրությունները կեղծելով, բռնությամբ, կաշառքով, սպանելով), վերջացրած` նյութական բարիքներով։
Իշխանության ներկայացուցիչները, ամենաբարձր պաշտոնը զբաղեցնողից սկսած, չեն էլ թաքցնում, որ իրենք գողանում են, կողոպտում երկիրն ու նրա ժողովրդին, յուրաքանչյուր քաղաքացու։ 2010 թվականին ռուսական կենտրոնական լրատվամիջոցներում հրապարակվեց Հայաստանի ամենակոռումպացված բարձրագույն պաշտոնյաների ցուցակը` իրենց ունեցվածքի ցանկով։ Այդ ցանկում Ս. Սարգսյանը երկրորդն էր։ Խոսքը միլիարդների (դոլարով) հասնող կողոպտած կարողության մասին էր։ Այսինքն՝ երկրի առաջին դեմքը (ու էլի 10-15 բարձրաստիճան իշխանավորներ) հրապարակավ մեղադրվել են կոռուպցիայի, գողության մեջ, եւ սրանցից ոչ մեկը չի բողոքել, դատի չի տվել լրատվամիջոցներին։
Բայց մի կողմ թողնենք այս` բոլորիս տեսանելի, բայց դեռ դատարանով ապացուցվելիք միլիարդները։ Նույն այդ պաշտոնյաները` Ս. Սարգսյանի գլխավորությամբ, անձամբ խոստովանագրեր են ստորագրել իրենց կատարած գողության մասին։ Դրանք տարեկան հայտարարագրերն են։ Ճիշտ է, դրանցում անհամեմատ համեստ թվեր են` հարյուր անգամ, հազար անգամ պակաս իրականից, բայց միեւնույն է` թվեր են, միլիոնավոր դոլարներ, որոնք նույն քրեական հոդվածի տակ են ընկնում ։
Ինչո՞ւ են իրենց ձեռքով նման բան գրել։ Որովհետեւ անգրագե՞տ են, որովհետեւ ցինիկ են եւ թքա՞ծ ունեն օրենքի վրա, որովհետեւ ուզում են կամաց-կամաց «լվանա՞լ» գողոնը։ Կարեւոր չէ։ Կարեւորն այն է, որ դրանով խոստովանել են իրենց գող լինելը։
Երբ բարձրագույն իշխանավորները գողանում են պետական բյուջեից կրկնակի մեծ գումար, երբ գողանում, մեջ-մեջ են անում Ազգային բանկի ոսկին, գողանում են երկրի ընդերքը, երբ ամեն րոպե գրպանիդ մեջ զգում ես նրանց ձեռքը, ի՞նչ վստահությամբ պիտի այդ նույն գողին պահ տաս ստացածդ աշխատավարձի մի մասը նույնպես` 25-40 տարի հետո ետ ստանալու հույսով։ Պարզ չէ՞ , թե հաջորդ օրն ում գրպանում պիտի հայտնվեն այդ գումարները։
Իսկ մուծումները թող կատարեն նրանք, ովքեր վստահում են Սաշիկի, Գալուստ Սահակյանի, Շարմազանովի, Աշոտյանի «ազնվազարմ» դեմքերով հանդես եկող այս ռեժիմին։