ՄԱՐԴՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆԻՆ

Մարտի 1-ի սպանդից հետո ընդդիմության դեմ ձեռնարկված աննախադեպ հալածարշավի սկզբից եւեթ ամեն մի բանական մարդու համար պարզ էր, որ դրա հետեւանքով ազատազրկվածները այլ բան չեն, քան քաղաքական բանտարպկյալներ։ Դա պարզ էր ոչ միայն այստեղ՝ Հայաստանում, դեպքերին ու իրողություններին ներկա, մասնակից, ականատես, տեղեկացված մարդկանց համար։ Դա պարզ էր նաեւ աշխարհում։ Պատահական չէ, որ արդեն մարտ 4-ին եւ 12-ին Եւրոմիության Նախագահությունը իրար հետեւից երկու հայտարարություն տարածեց՝ պահանջնելով ազատ արձակել իրենց քաղաքական հայացքների համար բոլոր ձերբակալվածներին։ Դրանց հետեւեցին այլ կառույցների ու երկրների նմանօրինկ կոչեր ու հորդորներ։

Այս ամբողջ ընթացքում իշխանությունը խոստանում էր բացահայտել եւ ի ցույց դնել ընդդիմության կողմից պետական հեղաշրջման ու այլ ծանր հանցանքների բազմաթիվ սահմռկեցուցիչ փաստեր ու ապացույցներ։ Բացի ծախու արարածների միջոցով կեղծ վկայություններ հերյուրելուց, նրանց չհաջողվեց ոչինչ. ի հայտ չեկավ ոչ մի իրեղեն ապացույց, ոչ մեկի մոտ չհայտնաբերվեց զենք, անգամ նկարված միլիոնավոր կադրերից որեւէ մեկում։ Ավելին՝ քրեական գործեր չհարուցելով 10 սպանությունների առիթով, ինչպես նաեւ եւ բազմաթիվ այլ փաստերով՝ վարչախումբը մատներց սեփական ծանրագույն հանցագործությունը, որ եւ այժմ փորձում է պարտակել, այսպես կոչված, “7-ի գործով”՝ քաղբանտարկյալների այս խմբին փորձելով մեղադրել զանգվածային անկարգությունների ու պետական հեղաշրջման կազմակերպման հոդվածներով։ Սա վերջին փրփուրն է, որից նա կառչում է։ Ի հեճուկս վարչախմբի պաշտոնական քարոզչության՝ անազատության մեջ գտնվողների համար ավելի ու լայն տարածում էր գտնում նրանց քաղբանտարկյալ համարողների շրջանակը։ Ուստիեւ վարչախումբը կառչել էր մի քանի անհեթեթ մտքերի, մասնավորապես, որ՝ Հայաստանում չեն կարող քաղբանտարկյալներ լիներ, քանի որ մեր օրենսգրքում նման հոդված ու հասկացություն չկա, կամ, որ դատարանը պետք է որոշի՝ նրանք քաղբանտարկյալներ են, թե ոչ, իսկ ոմանք էլ համարում էին, թե նրանց քաղբանտարկյալ լինել-չլինելու հարցը պարզ կդառնա միայն Եւրոպական Մարդու իրավունքների դատարանի վճռից հետո։ ԵԽԽՎ-ի Մոնիտորինգի կոմիտեի վերջերս ընդունած որոշումը վերջապես ազատազրկվածներին պաշտոնապես ճանաչեց քաղբանտարկյալներ։ Թվում էր, թե սրանով ամեն ինչ այլեւս պարզ է ու լուծված, որ դա վերջ պետք է տա նաեւ անգրագիտության, անամոթության ու պարզունակ դեմագոգիայի այս շքահանդեսին։ Եւ ոմանք, իրոք, կարծես թե գերադասեցին զգուշանալ ու լռել։ Սպասելի էր, անշուշտ, որ ոմանք էլ՝ վարչախմբի վճարովի կամ անվճար սպասարկուների տեսքով, դեռ շարունակելու են նույնը կրկնել։ Երբ այդ բանն շարունակում են անել դհոլատիպ մանկլավիկներ, դա դեռ հասկանալի է՝ մամուլում անբնորոշելի մի հարթության վրա։ Երբ այդ բանը դեռեւս փորձում են անել Հանրապետականների ոչ առաջնային շարմազանովատիպ դեմքերը՝  դա եւս հասկանալի է՝ անճարակության հարթության վրա։ Սակայն, երբ ըստ էության նույն կերպ է վարվում Հայաստանի Մարդու իրավունքների պաշտպանը, դա... վիրավորական է։ Վիրավորական է բոլորիս համար։

Համաժողովրդական շարժումը, ու դրանով իսկ հասարակական կարծիքը, այս ամբողջ ընթացքում “ըմբռնումով” է մոտեցել Հայաստանի Մարդու իրավունքների պաշտպան Արմեն Հարությունյանին, նկատի ունենալով, որ մարդն այնուամենայնիվ աշխատում է “թունավոր ցեխում”, եւ այն ծայրահեղ նվազագույնն էլ, որ համարձակվում է անել, մանր-մունր մի քանի խնդիրներ լուծել, մարդու իրավունքների հարյուրավոր խախտումներից մի քանիսի մասին թեկուզ 10%-ոց ճշմարտություններ ասել, էլի ինչ-որ տեղ ... սրտի մխիթարանք է։ Արմեն Հարությունյանի նկատմամբ հասարակական կարծիքը երբեք չի ներկայացրել այն պահանջների անգամ 1/10-րդ մասը, որ կարող էր բխել Մարդու իրավունքների պաշտպանի նրա զբաղեցրած բարձր ու պատասխանատու պաշտոնից։ Թվում էր, թե ԵԽԽՎ-ի Մոնիտորինգի կոմիտեի որոշումից հետո վերջապես Ա. Հարությունյանը քաջություն կունենա ինքը եւս հայտարարելու Հայաստանում մոտ յոթ տասնյակ քաղբանտարկյալների առկայության մասին։ Ընդհանրապես, իր պաշտոնի ու կոչման բերումով նա այդ բանը պետք է աներ առաջինը, պետք է աներ մարտի 2-ին, 3-ին, 4-ին, 5-ին... Կամ թեկուզ մինչեւ Մոնիտորինգի կոմիտեի որոշումը։ Նա չունեցավ այդ համարձակությունը՝ դրանով իսկ ցույց տալով, որ ինքը շատ հեռու է իր զբաղեցրած պաշտոնի ու կոչման նվազագույն նշագծից։ Նա այդ բանը չարեց նաեւ Մոնիտորինգի կոմիտեի որոշումից հետո։ Դրանից հետո նա ոչ միայն պետք է կրկներ նույնը, այլեւ հայտարարեր, որ այդ որոշումից հետո քաղբանտարկյալների նկատմամբ որեւէ քննչական կամ դատական գործողություն ապօրինի է, եւ նրանց պետք է պարզապես անհապաղ ազատ արձակել։ Եւ առաջին հերթին՝ “7-ի գործով” մեղադրվողներին։ Արմեն Հարությունյանն ընդհակառակը՝ դրանից հետո էլ շարունակում է “խաղաղության աղավնի” խաղալ, խոսել ներման ու համաներման մասին, դատական պրոցեսին հետեւելու ու այն մոնիտորինգի ենթարկելու մասին, այլ խոսքով՝ խայտառակ այս դատավարության օրինաչափության մասին։ Ո՞ւմ ներել՝ քաղբանտարկյալներին, այսինքն՝ մարդկանց ում իրենց քաղաքական հայացքների համար արդեն 10 ամիս անտեղի պահում են բանտերում։ Նրանց պետք է ներել, թե՞ նրանցից պետք է ներողություն խնդրել, ծնկաչոք՝ վարչախմբի պարագլուխներից սկսած մինչեւ Մարդու իրավունքների պաշտպան։ Սա Մարդու իրավունքների պաշտպանի համար աներեւակայելի վարքագիծ է, որ արդեն նշանակում է, թե այն ամենը, ինչ ինքն արել է միչ այժմ, դա արել է վարչախմբի գծած թույլատրելի շրջանակներում՝ իր համար ստեղծելու համար քիչ թե շատ ընդունելի մի կերպար՝ վճռական պահին որպես գործիք նույն վարչախմբի կողմից օգտագործվելու համար։

ԱՇՈՏ ՍԱՐԳՍՅԱՆ

«Չորրորդ իշխանություն», 24.12.08

ԳԱԼՈՒՍՏ ՍԱՀԱԿՅԱՆԸ ԽԵՂԿԱՏԱԿ ՉԷ

Վերջերս ԵԽԽՎ Մոնիտորինգի կոմիտեի որոշման առիթով, որտեղ առաջարկվում է ԵԽԽՎ-ին Հայաստանի պատվիրակությանը զրկել ձայնի իրավունքից, Գալուստ Սահակյանը աներկիմաստ արձագանքեց հետեւյալ կերպ. Եվրոպայի Խորհուրդն այն միակ կառույցը չէ, որին անդամագրվելը այդքան կենսական է Հայաստանի համար։ Կան նաեւ այլ միջազգային լուրջ կառույցներ՝ մասնավորապես մուսուլմանական աշխարհում, եւ, նեղացնելու դեպքում, Հայաստանը կարող է դուրս գալ այդ կազմակերպությունից ու մտնել այդ միջազգային կառույցների մեջ։ Հաջորդ օրերին աննախադեպ այս հայտարարությանը լրագրողական եւ քաղաքական շրջանակներում տված արձագանքը, այսպես ասենք, թեթեւ էր, ոչ համարժեք արված հայտարարությանը։ Գալուստ Սահակյանը, իշխող Հանրապետական կուսակցության շարքային անդամ չէ։ Նա այդ կուսակցության խորհրդարանական խմբակցության, որ ամենամեծն է խորհրդարանում, ղեկավարն է։ Դա շատ բարձր պաշտոն է. եթե համարենք, որ կուսակցության առաջին դեմքը Սերժ Սարգսյանն է, երկրորդը Հովիկ Աբրահամյանը, որոնք եւ զբաղեցրել են համապատասխանաբար ՀՀ նախագահի եւ ԱԺ նախագահի պաշտոնները, ապա Գ. Սահակյանը խմբակցության ղեկավարի իր կարգավիճակով, ասել է թե՝ նաեւ քաղաքական կշռով ու ազդեցությամբ, երրորդն է այս կուսակցության հիեարխիկ համակարգում։ Ահա, որպես այդպիսին էլ, նրա այս հայտարարությանը պետք է վերաբերել ամենայն լրջությամբ։

Մի փոքր լրագրողական հետախուզում անելով՝ մենք պարզեցինք, որ, իրոք, այս խնդիրը վերջին մեկ տարում, ու մասնավորապես Սերժ Սարգսյանի կողմից ՀՀ նախագահի պաշտոնը զբաղեցնելուց հետո, ոչ միայն լուրջ քննարկման առարկա է եղել Հանրապետական կուսակցության ներսում, այլեւ արդեն իսկ ունի իր գործնական, առարկայական դրսեւորումները արդեն որպես Հայաստանի իշխանության կատարած քայլեր։ Մասնավորապես՝ այդ դրսեւորումներից առաջինը Թուրքիայի նախագահ Գյուլին Սերժ Սարգսյանի՝ միասին ֆուտբոլային խաղ դիտելու սիրալիր հրավերն էր Հայաստան, ինչը եւ ընդունվեց Գյուլի կողմից։ Երկրորդ, շատ ավելի առարկայական դրսեւորումը՝ Հայոց ցեղասպանության իրողությունը կասկածի տակ դնող ու նրա հետագա ճանաչումներին խոչընդոտող, այսպես կոչված՝ “պատմաբանների համատեղ հանձնաժողով” ստեղծելու Թուրքիայի շատ վաղուց արած առաջարկին Սերժ Սարգսյանի կողմից հավանություն տալն էր։ Կարելի է չկասկածել, որ այս երկու փաստերն այլ բան չեն եղել, քան նաեւ Գալուստ Սահակյանի մատնանշած ուղղությամբ արված լուրջ նախապատրաստական քայլեր։

Ասել է թե՝ Գալուստ Սահակյանի՝ արած հայտարարությունը հենց այնպես, պահի ազդեցության տակ ասված զգացմունքային խոսք չէ. այդպես մտածելու դեպքում մենք անտեղի վիրավորած կլինենք Հայաստանում իշխող եւ խորհրդարանում վճռական մեծամասնություն ունեցող կուսակցության խմբակցության ղեկավարին՝ նրան վերագրելով թեթեւսոլիկ պեհվածք ու խեղկատակի դեր։ Իրողությունն այն է, որ քաղաքական այս հայտարարությունն, իրոք, դատարկ տեղում չի արվել, եւ Հայաստանի իշխանությունները, նրա բերանով արձագանքելով ԵԽԽՎ-ի Մոնիտորինգի խմբի որոշմանը, միաժամանակ բացահայտել են նաեւ իրենց կողմից ամենայն լրջությամբ քննարկած ու ընդունած՝ արտաքին քաղաքական հիմնական ռազմավարական ուղղությունը։

Ա. ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

“ՀԱՅՔ” 24.12.08.

“ժԱՄԱՆԱԿ ԵՐԵՒԱՆԻ” ԽՄԲԱԳՐՈՒԹՅԱՆԸ

Ձեր թերթի դեկտեմբերի 17-ի 1-ին եւ 3-րդ էջերից իր պատահականորեն հաջողված լուսանկարից ընթերցողին է ժպտում է ԱԺ նախկին նախագահ Տիգրան Թորոսյանը։ Նա ընդարձակ հարցազրույց է տվել ԵԽԽՎ-ի հայտնի բանաձեւերի եւ դրանց հետ կապված առաջիկա քնարկումների մասին։ Հարցերը ձեւակերպված են շատ կոռեկտ, ու եթե դրանց տակ ենթատեքստ փնտրենք, ապա կարելի է գտնել միայն հարգալից, եթե ոչ ակնածական վերաբերմունք՝ հարցազրույց տվողի անձի, գիտելիքների ու անաչառության նկատմամբ։

Տիգրան Թորոսյանը մինչեւ 2-3 ամիս առաջ ԱԺ նախագահն էր։ Երկար տարիներ նա մաս է կազմել ավազակապետական այն համակարգի, որի դեմ արդեն մեկ տարուց ավելի համաժողովրդական պայքար է մղվում։ Նա հանրապետության երկրորդ դեմքն էր վերջին նախագահական ընտրությունների ընթացքում, որպես այդպիսին առաջիններից մեկը անձնական մասնակցություն ու պատասխանատվություն ունի այն բոլոր բռնությունների, ապօրինությունների, վայրագությունների համար, որ տեղի են ունեցել նախընտրական շրջանում, ընտրության օրը եւ դրանից հետո։ Նա առաջիններից մեկը անձնական մասնակցություն ու պատասխանատվություն ունի մարտի 1-ի սպանդի, դրան հաջորդած աննախադեպ բռնությունների, հազարավոր մարդկանց դեմ իրականացված քաղաքական հալածանքների, շուրջ 150 քաղբանտարկյալների (67-ը դեռ բանտում) համար։ Նա, արդեն ոչ թե առաջիններից մեկը, այլ, որպես ԱԺ նախագահ, առաջին պատասխանատուն է մարտի 1-ին հանրապետությունում ապօրինի արտակարգ իրավիճակ հայտարարելու համար, առանց որի անհնարին կլինեին հետագա բռնությունները, գուցե եւ սպանությունները։ Նրա ղեկավարած ԱԺ-ն առանց քննարկման, ու իր իսկ հորդորով, մի քանի րոպեում, առանից քննարկման, իր համաձայնությունը տվեց Համաժողովրդական շարժման կողմն անցած չորս պատգամավորների ձերբակալելությանը։ Նա ու նրա ղեկավարած ԱԺ-ն ոչ մի ձայն չհանեց, երբ շուրջ 100 անգամ մերժվեցին հավաքներ անելու իր սահմանադրական իրավունքն իրականացնել ցանկացող քաղաքական ընդդիմության հայտերը։

Մինչեւ վերջին պահը նա անմնացորդ ծառայեց ավազակապետությանը։ Իսկ վերջին պահն այն էր, երբ ավազակապետական սխոդկայում որոշեցին, որ ըստ իր “վաստակի” հատուցելու համար Հովիկ Աբրահամյանին պետք է համապատասխան պաշտոն տալ։Որոշեցին որ այդ համապատասխան պաշտոնը ԱԺ նախագահի աթոռն է, եւ առանց այլեւայլության, ոհմակի օրենքով, զոհաբերեցին իրենց թիմակցին։

 Պատասխանելով վերջին հարցին՝ մասնակցելո՞ւ է նա արդյոք “յոթի գործով” դատավարությանը՝ “հատկապես, որ Ձեր չորս գործընկերներից երեքը ներգրավված են այդ գործում”, Տ. Թորոսյանը բացառիկ ցինիզմով իմիջիայլոց ասում է. “Ինչ վերաբերում է իմ գործընկերներին, վաղուց ժամանակն էր եւ ճիշտ կլիներ, որ խորհրդարանում եւս մեկ անգամ քննարկում լիներ, եւս մեկ անգամ ներկայացվեին այդ հիմքերը, որոնցով պատգամավորները շարունակում են մնալ կալանքի տակ։ Եթե կային իսկապես ճիշտ հիմքեր, լավ հիմքեր, ապա ճիշտ էր, որ դրանք ներկայացվեին խորհրդարանին եւ հասարակությանը”։ Ի՞նչ է սա նշանակում։ Սա նշանակում է. առաջին՝ Տիգրան Թորոսյանը խոստովանում է, որ 10 ամիս առաջ իր գլխավորած ԱԺ-ը առանց որեւէ հիմքի է իր համաձայնությունը տվել չորս պատգամավորներին ձերբակալելու ու կալանավորելու համար։ Իսկ դա, բնականաբար, տեղի է ունեցել իր գործուն մասնակցությամբ ու հորդորով։ Բայց դրա համար նա չի ափսոսում ու ներողություն չի խնդրում։ Երկրորդ՝ ասում է վաղուց ժամանակն է, որ այդ հիմքերը եւս մեկ անգամ քննարկվեր խորհրդարանում. այսինքն ընդունում է, որ նախ կարելի է պատգամավոր գործընկերներին ձերբակալելու թույլտվություն տալ եւ ամիսներ հետո նայել՝ հիմքեր կայեին դրա համար թե ոչ։ Երրորդ՝ այդ երբվանի՞ց է “վաղուց ժամանակը”։ Իր պաշտոնավարման վերջին ամսում այդ ժամանակը դեռ չէ՞ր հասունացել։ Այդ ժամանկը եկավ, երբ իրեն դուրս շպրտեցին իր պաշտոնից։ Կամ՝ եթե վաղուց ժամանակն է, որպես պատգամավոր ինչո՞ւ մինչեւ հիմա նման հարց չի բարձրացնել։

Մեզ համար զարմանալի չէ այս ամենը, որ հատում է անգամ անբարոյականության սահմանները։ Դա ամբողջությամբ տեղավորվում է այն մեղկ ու ցածրորակ կերպարում, որը Տ. Թորոսյանը, որպես պետական պաշտոնյա, իր համար հետեւողականորեն ձեւավորց իր գործունեության տարիների ընթացքում։ Մեզ համար զարմանալի չէ, որ ավազակապետության հանցագործ պարագլուխներից մեկը, ներքին վերաբաշխումների պատճառով աթոռազուրկ՝ հաջորդ իսկ օրվանից ամեն կերպ փորձում է ներկայանալ նոր, այլ, “ընդդիմադիր” կերպարով, սպիտակ ձեռնոցներով, զարմանալի է այն, որ ընդդիմադիր “Ժամանակ Երեւանը” ակամա նպաստում է դրան։ Խոսքն այն մասին չէ, որ մենք էլ իշխանական լրատվամիջոցների գործելակերպը որդեգրենք՝ դուք մեզ չեք տալիս ձեր եթերն ու թերթերի էջերը, մենք էլ չենք տալիս մերը։ Ամենեւին։ Մինչեւ այդպիսի շնորհի արժանանալը Տ. Թորոսյանը առնվազն պետք է մաքրվի մարտի 1-ի արյան բծերից։ Խոսքն այն մասին է, որ թերթի խիստ որոշակի ընթերցողը կարող է մեծ հիասթափություն ապրել։ Ու որպեսզի դա տեղի չունենա, խնդրպում եմ չհրապարակել նրա հարցազրույցի խոստացված շարունակությունը։

Հարգանքներով՝ ԱՇՈՏ ՍԱՐԳՍՅԱՆ

«Ժամանակ Երեւան», 17՞.12.2008