Զգուշացեք... ոչխարներից

Զանգեզուրը կորցնելու՝ Հայաստանին սպառնացող վտանգի թեմային մի անգամ արդեն անդրադարձ է եղել՝ որպես ներկա վարչախմբի գիտակցված գործողություն, որպես մեծագույն ազգային դավաճանություն։ Շեշտվել է նաեւ, որ դա շատերին անհնարին ու անհավատալի կարող է թվալ։ Եթե անգամ դրա հնարավորությունը զրոյից մի քիչ է բարձր, ուրեմն այդ թեմային պետք է անդրադառնալ պարբերաբար ու դրա վտանգի գիտակցումը դարձնել ողջ ժողովրդի սեփականությունը։ Իսկ որ դրա հնարավորությունը զրոյից բարձր է, վկայում են այն «անմեղ» փաստաթղթերը, որոնք առաջին քայլերն են՝ ձեռք բերելու համար մի պայմանագիր, որի համաձայն՝ Սյունիքի մարզում նվազագույնը հիսուն հազար հեկտար արոտավայր վարձակալությամբ նախատեսվում է տալ Իրանի Արեւելյան Ատրպատականի նահանգի (Իրանական Ադրբեջանի) ոչխարաբույծներն։

Նախորդ խմբագրականներից մեկում ներկայացվել են դրա հեռահար քաղաքական նպատակն ու վտանգները։ Այստեղ ուզում ենք անդրադառնալ մի քանի խոսուն դետալների, որոնք հիմնավորում են այդ վտանգները։

Ա) Իրանի ադրբեջանական կողմը, նախ եւ առաջ, հավաստում է, որ «իր պետք եղած արոտավայրը ամենապակասը 50.000 հեկտար է»։ Մասնագիտական կոնսուլտացիայի վրա հենվող մի հաշվարկ անենք՝ որպես հիմք ընդունելով նվազագույն թվեր։ Մեկ հեկտար արոտավայրը հաշվարկվում է նվազագույնը 10 գլուխ ոչխարի համար։ Այսինքն՝ նախատեսվում է Սյունիք տեղափոխել 500.000 գլուխ ոչխար։ Խնամողների քանակը՝ միջին հաշվով երկու հոգի՝ յուրաքանչյուր 50 գլուխ ոչխարի համար (հովիվ, կթվոր, այլ անձնակազմ)։ Այսնքն՝ 500.000 ոչխար խնամելու համար անհրաժեշտ կլինի ոչ պակաս, քան 20.000 աշխատող։ Բնականաբար, սրանք պիտի գան իրենց ընտանիքներով։ Ուրեմն՝ ստացված 20.000 թիվը բազմապետկենք նվազագույնը 2-ով (նկատի ունենալով, որ ընտանիքի չափահաս բոլոր անդամները նաեւ աշխատողներ են)։ Ստացվեց 40.000 մարդ կամ 10.000 ընտանիք (մեկ ընտանիքը՝ 4 հոգի հաշվարկով)։ Պատահական չէ, որ սպասարկող այս անձնակազմի «Համաձայնագիրը» նախատեսում է եւս 2000 հեկտար (ոչ արոտավայրի, այլ բնակատեղիի) տրամադրում. «Ամեն պետք եղած տարածքը բնակվող մարդկանց համար, որոնք կատարելու են (ոչխարների) փոխադրման ընթացքը, 2000 հեկտար է»։ Բաժանեք այս 2000 հեկտարը 10.000 ընտանիքի վրա եւ կստանաք տնամերձի չափը, ինչը նշանակում է, որ մինչ այս մեր հաշվարկային թվերը ճիշտ են։

Բ) Այսինքն (պատկերավոր ասած)՝ մի օր սյունեցին կարող է արթնանալ եւ տեսնել իր երկրում կես միլիոն ոչխար եւ 40.000 նոր բնակիչ՝ իրանական ադրբեջանցիներ։ Դրանից հետո քանի՞ տարի կամ քանի՞ ամիս պետք կլինի, որպեսզի Զանգեզուրը լրիվ դատարկվի հայ բնակչությունից։ Հետո ասում են, թե իշխանությունը չի պայքարում արտագաղթի դեմ։ Ոմանք նույնիսկ ասում են՝ էսպես որ գնա՝ երկիրը մի օր կդատարկվի, էլ ո՞ւմ վրա են իշխելու։ Մեխանիզմը, կարծես թե, գտնվել է. հյուսիսից թող գնան դժգոհները, «հեղափոխականները», հարավից կգան նրանք, ում համար այս պայմաններն իրենց երկրների համեմատ դրախտային են... Մինչեւ կստեղծվի այն երանելի հավասարակշռությունը, երբ դժգոհներ չեն լինի, ոչ մի խնդիր չի քաղաքականացվի, ինչպես մեծ կալվածքում՝ կլինի կալվածատեր, եւ կլինեն սպասավորներ։

Գ) Ինչո՞ւ է Սերժ Սարգսյանը այսպես փայփայում Լիսկային։ Նրա հանցանքների տպավորիչ ցանկը՝ պսակված վերջին մարդասպանությամբ, կարծես դեռ բավարար չէ նրանից ընդմիշտ ազատվելու համար։ Փայփայում է երկու պատճառով։ Առաջին. Լիսկան, առանձին վերցրած՝ մի մարզում, կարողացել է ստեղծել հասարակության  այն էտալոնը, որին ձգտում է վարչախումբը Սերժ Սարգսյանի գլխավորությամբ։ Բոլորն են միաբերան պնդում, որ Սյունիքում իշխանական կամայականությունների, կոռուպցիայի, ապօրինությունների, վախի մթնոլորտի մակարդակը մի քանի անգամ գերազանցում է հանրապետական միջինը։ Երկրորդ. հենց Լիսկայի ձեռքով պետք է ստորագրվեն Զանգեզուրը ծախելու փաստաթղթերը (առկա փաստաթղթերը ստորագրված են մարզային պաշտոնյաների մակարդակով)։ Ուրիշ ո՞վ կհամաձայնի կամավոր իր անունը կապել ազգային-դավաճանական կեղտոտ այս գործարքի հետ։

  Դ) Մոտ հազար տարի առաջ սկսված՝ թուրքական ցեղերի առաջին արշավանքները դեպի Մերձավոր Արեւելք եւ Հայաստան, ավարառուական բնույթի էին, եւ անգամ նրանց շատ թե քիչ տեւական իշխանությունը քաղաքական լուրջ վտանգ չէր ներկայացնում։ Այդ արշավանքները դարձան վտանգավոր, երբ զորքի ետեւից եկան ոչխարի միլիոնավոր հոտերը՝ իրենց «սպասարկող անձնակազմով»։ Ինչպես մի ժամանակ Անգլիայում «ոչխարները կերան մարդկանց», այստեղ էլ ոչխարներն էին, որ վերջնական դարձրեցին այդ ցեղերի ռազմական նվաճումները եւ ընդմիշտ արմատավորվելը օտար հողում։ Այնպես որ՝ ոչխարը  այնքան էլ անվնաս ու անվտանգ  կենդանի չէ, ինչպես ընդունված է համարել…

http://www.ilur.am/news/view/15426.html

Դա փողի կամ իշխանության դիմաց Զանգեզուրը ծախելու հրեշավոր ծրագիր է...

Թող տարօրինակ չհնչի, սակայն ներկա ռեժիմի արդեն շուրջ 15 տարվա գոյատեւման գաղտնիքներից մեկն այն է, որ նա ծրագրում եւ կատարում է մարդկային բանականությունից ու ամենամղձավանջային պատկերացումներից դուրս քայլեր։ Մարդկային մտածողությանն ու պատկերացումներին հատուկ որոշակի իներցիան նման դեպքերում թույլ չի տալիս միանգամից ընկալել եւ հավատալ ակնհայտ ծրագրին կամ տեղի ունեցած քայլին։ Հենց նման մի քայլով՝ 1999թ. հոկտեմբերի 27-ի ոճիրով է ծնունդ առել այս ռեժիմը։ Եւ կարողացավ ապրել միայն այն պատճառով, որ հասարակությունը, անգամ իրադարձությունների կենտրոնում գտնվող մարդիկ չկարողացան միանգամից հավատալ սեփական աչքով տեսածին։ Ակնհայտ է, չէ՞, որ իրադարձությունները բոլորովին այլ ընթացք կունենային, եթե ինչպես հասարակությունը, այնպես էլ տվյալ իրադարձությունների կենտրոնում գտնվողները կատարվածի մասին անմիջապես ունենային նույն համոզմունքն ու պատկերացումը, ինչին եկան հետո, աստիճանաբար։ Ընդ որում՝ դրան գալու խանգարող հանգամանքը ոչ այնքան այդ պահին փաստերի ու կռվանների պակասն էր, որքան հենց կատարվածի անհավատալի ու անպատկերացնելի լինելու իներցիան  չհաղթահարելը։ Մինչ դա տեղի կունենար, սակայն, արդեն ուշ էր որեւէ բան շտկելու համար։

Նույն այս բանաձեւով, ահա, Ռ. Քոչարյանի, ապա Ս. Սարգսյանի գլխավորած ներկա ռեժմը առ այսօր կատարել ու առայժմ մարսել է քայլեր, որ անպատկերացնելի են ու անհավատալի։ Այդ քայլերից յուրաքանչյուրը դուրս է անգամ ամենածանր քրեական հանցանքի, ամենազազրելի դավաճանական ակտի շրջանակներից ու դրանով իսկ՝ անհավատալի.

-  Ո՞վ կհավատար, որ Հայաստանի իշխանությունն իր ձեռքով Լեռնային Ղարաբաղին կզրկի հակամարտության եւ բանակցային կողմ լինելու միջազգայնորեն ամրագրված մանդատից։ Չէ՞ որ այդ մանդատի ձեռքբերումը հայկական դիվանագիտության ամենամեծ նվաճումն էր՝ իր քաղաքական նշանակությամբ հավասար ռազմական հաղթանակներին, իսկ բանակցային պրոցեսում, որպես հաղթաթուղթ՝ շատ ավելի կարեւոր։ Ավելի թանկարժեք նվեր Ադրբեջանի (եւ ոչ միայն Ադրբեջանի) համար դժվար էր մտածել։

-  Ո՞վ կհավատար, թե որեւէ մեկի գլխում կարող է ծագել Մեղրին Լաչինի հետ փոխանակելու դիվային ծրագիրը։

-  Ո՞ւմ մտքով կանցներ, թե որեւէ հայ մարդ, էլ չասենք՝ Հայաստանի առաջին պաշտոնյան, կարող էր պաշտոնապես հայտարարել, թե Հայաստանը հողային պահանջներ չունի Հայոց ցեղասպանություն իրականացրած Թուրքիայից։ Այսինքն՝ ծախել, առաջին հերթին՝ ողջ սփյուռքահայության գուրգուրանքի առարկա եւ գոյատեւման հիմք «Հայ դատը»։ Ժամանակին նման բան արել էր ԽՍՀՄ մի ղեկավար պաշտոնյա եւ անգամ խորհրդային իրականության պայմաններում դարձել ողջ հայ ժողովրդի արգահատանքի առարկան։

-  Ո՞ւմ մտքով կանցներ, որ որեւէ հայ մարդ, էլ չասենք՝ Հայաստանի առաջին պաշտոնյան, կուրանա Հայոց ցեղասպանությունը՝ միջպետական գրավոր պայմանագրում նախատեսելով «պատմաբանների հանձնաժողով»՝ Ցեղասպանության լինել-չլինելու հարցն ուսումնասիրելու եւ պարզելու համար։ Ավելի թանկարժեք նվեր Թուրքիային եւ ավելի ծանր հարված, առաջին հերթին՝ սփյուռքահայությանը, դժվար էր մտածել։

-  Ո՞ւմ մտքով կանցներ, որ անկախ երկրի իշխանությունը բնակչությանը արտագաղթի, ավելի ճիշտ՝ բռնագաղթի ենթարկելու, «Հայաստանն առանց հայերի» ծրագիր կմշակի ու կիրականացնի՝ դրա մեջ տեսնելով իր անվտանգության երաշխիքը։ Եթե դեռ կասկածող կա, թող պարզապես նայի իր նեղ շրջապատը։

-  Ո՞ւմ մտքով կանցներ, որ Հայաստանի որեւէ իշխանություն, հազարավոր անգամ գերազանցելով սովորական մարդկային ընչաքաղցության սահմանները՝ երկրի ժողովրդին կկողոպտի, կնվաստացնի, կստորացնի տասնյակ անգամ ավելի, քան դա արել է որեւէ նվաճող ողջ պատմության ընթացքում։ Եւ սա քաղաքական-քարոզչական չափազանցություն չէ, այլ հեշտությամբ ապացուցելի գիտական թեզ։

Հիմա այս ամենն իրականություն է, մղձավանջային իրականություն։ Ու դժվար, որոշ դեպքերում՝ անհնար է լինելու ինչ-որ բան ետ շրջել, վնասը վերականգնել։ Այս ամենը այն դրամն է, որով ռեժիմը իշխանության պահպանման համար վճարել ու վճարում է դրսին, եւ այն միջոցները, որ նույն նպատակով գործադրում է ներսում։ Իսկ այս ամենն իրականություն է դարձել, քանի որ երբ առաջին անգամ ինչ-որ բանի մասին ասվել է, ոչ մեկը չի հավատացել՝ այնքան որ դա մարդկային բանականության ու պատկերացումների շրջանակներում անհավատալի է թվացել։ Գործող ռեժիմի համար անհավատալի ոչինչ չի կարող լինել։ Եւ այս թվարկումը դրա ապացույցն է։ Բայց այս թվարկումն ինքնանպատակ չէ, այլ՝ այդ ֆոնին շատ համառոտ ներկայացնելու համար եւս մի անհավատալի թվացող փաստ, որպեսզի վաղը դրա համար էլ չասենք՝ «ո՞վ կհավատար», «ո՞ւմ մտքով կանցներ»։

Խոսքը վերաբերում է Զանգեզուրին։

Մի քանի ամիս առաջ հայտնի դարձան ու հրապարակվեցին գաղտնի պահված փաստաթղթեր։  Ըստ այդմ՝  Իրանի ադրբեջանցիներին ոչխարաբուծության համար նախապատրաստվում են վարձակալությամբ Զանգեզուրում տրամադրել 50.000 հեկտար արոտավայր։

 Մի քանի անվիճելի փաստ։ Մոտ հարյուր տարի առաջ, անորոշության ճակատագրական շրջանում երկու հայ ստրատեգ զորավարներ՝ Անդրանիկը եւ Նժդեհը, միմյանց փոխարինելով, պահեցին Զանգեզուրը։ Առանց հայաբնակ Զանգեզուրի՝ Հայաստան չէր լինի։ Առանց Զանգեզուրի՝ Հայաստանը միութենական հանրապետություն չէր լինի, եւ չէր լինի այսօրվա անկախ Հայաստանը։ Այսօր էլ առանց Զանգեզուրի՝ Հայաստանը (որպես հայկական պետություն) չի լինի։Աշխարհագրական իր բացառիկ դիրքով այն որքան կենսական է Հայաստանի համար, նույնքան կենսական նշանակություն ունի Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի համար։ Թե պանթուրքիզմը որքանով է այսօր անցած էտապ կամ կենսունակ՝ մի կողմ թողնենք, բայց Զանգեզուրը ակնհայտորեն միակ ուղեփակոցն է, որ խանգարում է Թուրքիային՝ «ազգակիցների տարածքով», ցամաքային ուղով Միջին Ասիա դուրս գալու ճանապարհին։

Այս ամենի ֆոնին հիշատակված «արոտավայրերի վարձակալությունը» տնտեսական խնդիր չէ։ Դա «Մեղրիի փոխանակման» սքողված ու ավելի թանկ տարբերակն է։ Դա Զանգեզուրում ժողովրդագրության, ազգային կազմի փոփոխման՝ իր հրեշավորությամբ անպատկերացնելի ծրագրի սկիզբ է։ Դա փողի կամ իշխանության դիմաց Զանգեզուրը ծախելու խնդիր է, ինչի կողքին խամրում են ժամանակին Ղարաբաղի եւ Նախիջեւանի հարցով ստալինյան որոշումները։ Իշխող ռեժիմի քաղաքական բնութագրի ու գոյատեւման միջոցների ընտրության արդեն հայտնի խորապատկերում դա զարմանալի չէ։ Այսօր իր զարհուրելիության մեջ այն անհավատալի է թվում, վաղը դրա դեմն առնելն ուշ կլինի։

http://www.ilur.am/news/view/15071.html

Քաղաքական գործիչը արևածաղիկ վաճառող տատիկից տարբերվում է նրանով, որ...

«Ես այնտեղ եմ, որտեղ ժողովուրդն է» տարածված արտահայտությունը օգտագործվում էր 2011թ. գարնանը, երբ Տգրան Կարապետիչը 10 տարվա ամենօրյա հեռուստատեսային նախապատրաստությունից  հետո աղմկոտ մի հանրահավաք արեց։ Շատ «անհատ քաղաքական գործիչներ» եւ միայնակ «կուսակցապետեր» վազեցին հարթակ՝ «Ես այնտեղ եմ, որտեղ ժողովուրդն է» դրոշով։ Հետո մի տեսակ անհարմար վիճակում հայտնվեցին, երբ  միակ այդ հանրահավաքը հաջորդը չունեցավ, եւ փուչիկի պես պայթեց Կարապետիչի           «քաղաքական ֆենոմենը»։ Նույն կարգախոսով դրոշը թափահարելով՝ ավելի մեծ թվով մարդիկ հրապարակ վազեցին նաեւ վերջին նախագահական ընտրություններից հետո՝ Րաֆու հանրահավաք-հացադուլ-ծոմին։ Երբ այն ավարտվեց «Զորավարի» հետ «Լերան աղոթքով», էս փուչիկն էլ պայթեց։ Ու կրկին «մի քիչ անհարմար» վճակում հայտնվածները հիմա իրենց պատեպատ են խփում սեփական վարքը բացատրելու համար՝ կառչելով «ես այնտեղ էի, որտեղ ժողովուրդն էր» փրկօղակից։

Այս կարգախոսը կրկնողներին թվում է, թե դրանով իրենց քաղաքական գործիչ լինելն են շեշտում։ Լավագույն դեպքում՝ դա կենցաղային «շուստրիություն» է, քծնանք՝ ժողովրդի հասցեին։ Որպես քծնանք՝ այն կարելի է հասկանալ, նույնիսկ ընդունել, սակայն իրականում դա շատ ավելի վատ բան է։ Իրականում դա մի տեսակ բացատրություն/արդարացում է իրական քաղաքականությունից հեռու, ավելի ճիշտ՝ այն որպես պարզ բիզնես դիտող մարդկանց համար։ Այդ կարգախոսին են ապավինում նարցիցիզմի,  մեծամոլության, նաեւ թերարժեքության եւ այլ բարդույթներով տառապող, այդ հիմքի վրա ընդհուպ հոգեկան հիվանդության հասած  մարդիկ։ Այս կարգախոսից, որպես քող, օգտվում է մարդկանց եւս մի տեսակ, որը, թվարկված հատկանիշներից զատ, առաջին հերթին՝ զուրկ է ամեն տեսակ սրբություններից, ընդունակ է, մատնությունից ու «քցելուց» սկսած՝ ամեն ինչի։ Ուշադիր հետեւեք՝ այդ մարդիկ միմյանց նման են մի բանով. նրանք երբեք ինքնուրույն որեւէ քաղաքական գործ չեն արել։ Կամ՝ եթե փորձել են, ապա ձախողվել են խայտառակ ձեւով։

Պատահական չասացինք, որ այդ կարգախոսը նրանց համար մի տեսակ բացատրություն/արդարացում է։ Խնդիրն այն է, որ ո՛չ Կարապետիչը, ո՛չ Րաֆֆին հիշյալ գործիչների կողմից մինչ այդ իրականում երբեք լուրջ չեն ընկալվել։ Ավելին՝ շատերն իրենց քամահրական վերաբերմունքը նրանց նկատմամբ մինչ այդ արտահայտած են եղել հրապարակավ կամ առնվազն իրենց «քաղաքական շրջապատում»։ Եւ հանկարծ, երբ իրերի բերումով՝ սրանց շուրջ ժողովուրդ է հավաքվում, նույն այդ մարդիկ հայտնվում են հարթակում՝ «ես այնտեղ եմ, որտեղ ժողովուրդն է» կարգախոսով։ Գնում են՝ նրան (ժողովրդին) առաջնորդելու։ Լինել քաղաքական առաջնորդ՝ չի նշանակում պարզապես գնալ ժողովրդի առջեւից։ Անգամ ոչ բանական կենդանական աշխարհում՝ երամի, հոտի, երամակի, վտառի դեպքում այդքան կրավորական չէ առաջնորդի դերը։ Առաջնորդը, քաղաքական գործիչը պետք է ինքնուրույն գործի, գնալու ուղղության մասին ինքը որոշում կայացնի, ոչ թե գող կատվի նման մարաղ մտած սպասի, թե ով որտեղ է ժողովուրդ հավաքում, որ գնա ու տեղավորվի առաջին շարքերում։ Ու երբ ոմանք խոսում են «ժողովրդի իմաստուն բնազդի» մասին, դա էլ ոչ միայն քծնանք է, այլ նաև քաղաքական գործչի՝ սեփական անճարության  ու անկարության խոստովանություն։ Եթե լիներ «ժողովրդի իմաստուն բնազդ», չէր լինի նաեւ առաջնորդի կարիք։

Այսինքն՝ «Ես այնտեղ եմ, որտեղ ժողովուրդն է» բանաձեւը ոչ թե արդարացում, առավել եւս՝ ոչ թե պարծենալու առիթ, այլ խայտառակություն է ինքն իրեն քաղաքական գործիչ համարող յուրաքանչյուրի համար։ Ոչ թե այն պատճառով, որ դա, ինչպես ասացինք, այլ բան չէ, քան լավագույն դեպքում՝ քծնանք ժողովրդի հասցեին։ Դա ոչինչ։ Դա խայտառակություն է՝ ըստ էության։  «Ես այնտեղ եմ, որտեղ ժողովուրդն է» խոսքը ճիշտ բանաձեւ է հանրահավաքների ժամանակ արեւածաղիկ վաճառող տատիկների համար։ Նրանք, իրոք, միշտ այնտեղ են, որտեղ հանրահավաք կա, որտեղ ժողովուրդ կա հավաքված։ Քաղաքական գործիչը արեւածաղիկ վաճառող տատիկից տարբերվում է նրանով, որ չպիտի սպասի, տեսնի, թե որտեղ է որեւէ առիթով կամ որեւէ մեկի շուրջ ժողովուրդ հավաքվում, որ գնա այնտեղ։ Քաղաքական գործիչ նա է, ում ինքնուրույն քաղաքական գործունեության շնորհիվ է նրա շուրջ քաղաքական թիմ, դաշնակիցներ եւ ժողովուրդ հավաքվում, ով ոչ թե պարզապես հոսանքի առջեւից գնացող է, այլ առաջնորդող, հոսանքի ուղղությունը որոշող:

http://www.ilur.am/news/view/14700.html

Հայ ազգային կոնգրեսն ստեղծել է այդ դպրոցը

Այս թեմայով կարելի էր գրել տասնյակ այլ առիթներով։ Դրանցից ժամանակագրորեն վերջինը Հայ ազգային կոնգրեսի երիտասարդ ակտիվիստներից մեկի՝ Սարգիս Գեւորգյանի ֆեյսբուքյան հարցազրույցն էր «Ազատություն» ռադիոկայանով։ Նրա փոխարեն կարող էին լինել նաեւ նրան տարեկից շատ-շատ ուրիշներ ։

Եթե շատ չիջնենք մեր պատմության խորքերը, ապա 1988 թվականից ի վեր՝ ամբողջ մի տասնամյակ, հայ ժողովուրդը, ըստ էության, առաջին անգամն էր, որ հանդես էր գալիս որպես քաղաքական սուբյեկտ եւ քաղաքական գործոնի դեր ուներ։ Եւ դրա հիմքերից մեկն այն էր, որ հիշյալ թվականից սկսված ժողովրդավարական շարժումը, իր այլ կարեւոր հատկանիշների թվում, առաջին հերթին՝ քաղաքական կրթության համալսարան ու դպրոց էր։ Թող ամեն մեկը հիշի, թե ինչպիսին էին իր պատկերացումները շարժման սկզբում, եւ ինչպիսին էին 2-3 տարի հետո։ Եւ ամեն մեկը թող հիշի հանրահավաքներում ելույթների բնույթը։ Ուրիշները (նաեւ մեր հարեւան երկրները) նույնպես ունեցան նման շարժումներ, բայց քաղաքական այդ դպրոցը չունեցան։ Անկախության մեկնարկից ի վեր, այլոց հետ համեմատած՝ մեր դժվարությունները քառակի մեծ էին։ Դրանք հնարավոր եղավ հաղթահարել, անլուծելի թվացող խնդիրները՝ լուծել, նաեւ այն բանի շնորհիվ, որլայն զանգվածներն անցան քաղաքական այդ համալսարանը, իրադարձությունների կենտրոնում գտնվող հարյուրավոր գործիչներ ձեռք բերեցին քաղաքական այդ դպրոցի տված որակները։

Ժողովրդի քաղաքական կրթության 90-ականների այդ որակը եթե չասենք ոչնչացվել, ապա խաթարվել էր ավազակապետական ռեժիմի շրջանում։ Խաթարվել էր նաեւ ծրագրված, քանզի միայն այդ դեպքում ռեժիմը կարող էր իրեն ապահով զգալ։ Դա, բնականաբար, շատ լավ գիտեր համաժողովրդական շարժման եւ Հայ ազգայն կոնգրեսի առաջնորդ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը։ Նրա բոլոր ելույթները, ամեն ինչից զատ՝ նաեւ քաղաքական ուսուցման դասախոսություններ էին ի սկզբանե։ 2008-ի փետրվարյան հանրահավաքներում նա ուղիղ դիմեց երիտասարդությանը՝ ասելով, թե հրապարակն է նրանց համար իրական համալսարանը։ Իսկ ավելի ուշ՝ 2011թ. շուրջօրյա հանրահավաքների ժամանակ դա շեշտեց ավելի որոշակի. «Գիտեք, որ 1988-ից սկսած՝ այս հրապարակը եղել է ոչ միայն ժողովրդի քաղաքական գործունեության ասպարեզ, այլ նաեւ համալսարան, իրական համալսարան, որտեղ ժողովուրդը գիտելիք է ստացել, եւ ժողովրդի արձագանքի շնորհիվ հսկայական ուսումնառություն ենք ստացել մենք: Մենք ոչ միայն ձեզ սովորեցրել ենք, այլև, գուցե ավելի շատ՝ ձեզանից ենք սովորել եւ հիմա էլ սովորում ենք: Նոր սերունդը՝ այս վերջին 25 տարվա սերունդը, արդեն երկու համալսարան անցել է` մեկը՝ 1988 թվականին, մյուսը` 2008 թվականին» (ելույթ հանրահավաքում 01. 10. 2011)։

Այսինքն՝ ինչպես հայկական առաջին ժողովրդավարական շարժման շրջանում, այնպես էլ հիմա՝ վերջին ավելի քան 5 տարվա ընթացքում Հայ ազգային կոնգրեսի կողմից քաղաքական կրթության խնդիրը դիտվել է որպես առաջնահերթ գործնական հարց՝ ինչպես սահմանադրական կարգի վերականգնման եւ մնացած հարցերը։

Հարյուրավորների ու հազարավորների հետ Սարգիս Գեւորգյանն էլ անցել է այդ համալսարանը՝ ի սկզբանե լինելով, թերեւս, ամենակրտսեր «ուսանողը»։ Նա հիմա 21 տարեկան է։ Ամբողջ 1 ժամ նրան ուղիղ եթերում տրվեցին բազմատեսակ հարցեր, նաեւ նուրբ ու բարդ, նաեւ սադրիչ ու «կեղտոտ»։ Պատասխանները բոլոր դեպքերում կոռեկտ, վստահ, անշփոթ, զուսպ էին, նաեւ՝ անվրեպ։ Օրինակներ չբերենք։ Միայն մեկը՝ նմուշի համար։ Հարց. «Ինչպե՞ս ես վերաբերվում քո այն հասակակիցներին, ովքեր, ի տարբերություն քեզ, ճանապարհներ են փնտրում ծառայելու հանցագործ ռեժիմին»։ Հարցը լսելիս դժվար է պատկերացնել, որ արդեն մոտ երկու տարի ազատազրկման դատապարտված ու ողջ այդ ընթացքում ամեն պահի անազատության մեջ հայտնվելու վտանգի տակ գտնվող 21-ամյա երիտասարդի պատասխանում կոշտ, գոնե սառը խոսքեր կամ բացասական մի բան չլինի իր հասակակից, բայց հակապատկեր մարդկանց մասին։ Պատասխանը ապշեցուցիչ է. «Նրանց մեր հակառակորդները չեմ համարում։ Նրանք ընդամենն իրավիճակի զոհեր են։ Այլ իրավիճակում նրանք իրենց կպահեն բոլորովին այլ կերպ, երբ որ դոմինանտը հասարակության մեջ լինեն կրթված ու բանիմաց մարդիկ, եւ ո՛չ կիսագողական այդ դեմքերը։ Նրանք (այդ դեպքում) միանգամից կփորձեն նմանվել նրանց, եւ ոչ թե քծնել կիսագողականին կամ հանրապետականին։ Ամեն ինչ կախված է, թե նրանց ինչպես կդաստիարակի իշխանությունը։ Իսկ իշխանությունը այսօր բոլորին դաստիարակում է այնպես, որ հեռանկարը տեսնեն միայն այդ կիսագողականին, օլիգարխներին, հանցագործներին քծնելու ու նրանց թայֆաներում ներգրավված լինելու մեջ»։

Սա Հայ ազգային կոնգրեսի դպրոցն է, ոչ միայն քաղաքական, այլև շատ ավելի լայն առումով։ Այս դպրոցն ունի հարյուրավոր ու հազարավոր «շրջանավարտներ»։ Հայաստանում դեռ չի լուծվել սահմանադրական կարգի վերականգնման խնդիրը։ Ու եթե փորձենք թվարկել ռեսուրսները, որոնք անհրաժեշտ են այդ խնդիրը լուծելու համար, ապա դրանց մեջ ամենակարեւորը քաղաքական դպրոցն է։ Հայ ազգային կոնգրեսն ստեղծել է քաղաքական այդ դպրոցը։ 

Աշոտ Սարգսյան

http://www.ilur.am/news/view/14333.html