Արցախում պատրաստված ռեպորտաժի ամբողջական տարբերակը

Հարկ կա կրկին անդրադառնալու լրատվամիջոցներց մեկի` Արցախում պատրաստած ու համացանցում տարածած մի ռեպորտաժի։ Խնդիրն այն է, որ այդ ռեպորտաժը ներկայացվել է թերի վիճակում, ու դրանով իսկ այն պատմության խեղաթյուրում է։ Լրագրողը, ԼՂՀ պաշտպանության նախարարի աշխատասենյակում տեսնելով Ղարաբաղի ազատագրման գործում առավել նպաստ բերած «Արցախի հերոսների» լուսանկարները, հարցնում է նախարարի կարծիքը այդ ազատագրման գործում Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի դերի մասին։ Նախարարը խիստ բացասական պատասխան է տալիս՝ հետեւյալ խոսքերով. «Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը Արցախ է եկել 1996թ., առաջին անգամ... ցավոք»։ Հետո լրագրողը նույն հարցը Ստեփանակերտի փողոցներում տալիս է պատահական մարդկանց ու ստանում նույնպիսի եւ ավելի խիստ բացասական պատասխաններ։ Ստացվում է, որ ըստ ԼՂՀ բարձրագույն իշխանության (ի դեմս պաշտպանության նախարարի) եւ սովորական քաղաքացիների (ի դեմս պատահական հարցվածների)՝ ՀՀ հիմնադիր նախագահը որեւէ վաստակ չունի Ղարաբաղի ազատագրման ու կայացման գործում, նույնիսկ՝ բացասական դեր է խաղացել։

Ռեպորտաժը թերի էր, եւ, որպես այդպիսին, այլ բան չէր, քան պատմության կոպիտ խեղաթյուրում։ Օգնության եկավ մի այլ լրատվամիջոց՝ երկու հրապարակումներով, ինչով ռեպորտաժն ամբողջական է դառնում (մնում է միայն դրանք տեխնիկապես իրար կցել) եւ իրական պատմության վավերագրման բացառիկ արժեք ստանում։ Առաջին հրապարակումը՝ «Ի նպաստ վաղվա պատմաբանների» վերնագրով, ներկայացնում է Լեւոն Տեր Պետրոսյանի՝ Լեռնային Ղարաբաղ կատարած թվով 13 այցերի ժամանակագրությունը։ Ընդ որում՝ դրանցից 3-ը՝ մինչեւ Շարժումը, իսկ 6-ը՝ միայն 1988 թվականին, երբ Ղարաբաղում հատուկ դրություն եւ պարետային ժամ էր (հիշում եք, որ  «անձնագրային ռեժիմ» խախտողները, եթե բացահայտվում էին, հայտնվում էին Բաքվի կամ Շուշիի բանտերում)։ Երկրորդ հրապարակումը՝ «Սրանք են պատմական փաստերն ու փաստաթղթերը» վերնագրով, ներկայացնում է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի դերի ու վաստակի մասին այդ՝ պատերազմի տարիների Արցախի ղեկավար գործիչների ամենաբարձր գնահատականները։ Ահա այս՝ արդեն ամբողջացածվիճակում  հիշյալ ռեպորտաժը վավերագրում է հետեւյալ կարեւոր պատմական փաստական իրողությունները։

1.      Ակնհայտ հակասության մեջ են երկու փաստ. մի կողմից՝ պատերազմի տարիների Արցախի ողջ ղեկավարության՝ ՀՀ նախագահին տված ամենաբարձր գնահատականները, մյուս կողմից՝ Արցախի բնակչության մեջ այսօր իշխող ճիշտ հակառակ պատկերացումը։ Ինչպե՞ս է առաջացել այս հակասությունը։ Բացատրությունը, ինչպես դժվար չէ կռահել, 1998 թ. պետական հեղաշրջումից եւ մասնավորաբար՝ 1999թ. հոկտեմբերի 27-ից հետո եւ առ այսօր հեռուստատեսությամբ ու մամուլով վարչախմբի համընդհանուր քարոզչությունն է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի դեմ՝ ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Ղարաբաղում։ Հայաստանում դեռ այդ քարոզչությանը ընդդիմադիր մամուլի էջերում հնարավոր է եղել հակադարձել։ Որքան էլ թերթերի լսարանը՝ սահմանափակ (հեռուստատեսության համեմատությամբ), բայց այդ հակադարձումը նվազագույն չափով ապահովել է բնակչության տեղեկացվածությունը, կանխել է «ուղեղների լվացումը»։ Դրա փայլուն ապացույցը 2008թ. նախագահական ընտրություններում Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի տարած փաստական հաղթանակն էր։ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը ամբողջ 15 տարի լիովին անպաշտպան է եղել Առաջին նախագահի դեմ սանձազերծված քարոզչական այդ տեռորի դեմ։ Այսինքն՝ այսօր այնտեղ նման հարց տալ սովորական քաղաքացուն՝ նույնն է, ինչ Սառը պատերազմի տարներին Մոսկվայում հարցախույզը ԱՄՆ-ի, կամ Վաշինգտոնում՝ ԽՍՀՄ-ի մասին. ցանկացած մոսկվացու համար ԱՄՆ-ը «չարիքի միջնաբերդն» էր, Վաշինգտոնի բնակչի համար՝ ԽՍՀՄ-ը՝ «չարիքի կայսրություն»։ Ահա, ամբողջացված սույն ռեպորտաժը վկայում է այն պատմական փաստի մասին, որ իշխող վարչախումբը (եւ ԼՂՀ իշխանությունը) 15 տարի քարոզչական տեռոր է իրականացրել ՀՀ Առաջին նախագահի դեմ, ինչի հետեւանքով ամբողջությամբ գլխիվայր են շուռ տվել հասարակական կարծիքը։

2.      Եթե սովորական քաղաքացիների դեպքում վերոբերյալ բացատրությունը հասկանալի է, ապա այլ է ԼՂՀ ՊՆ ղեկավարի դեպքում։ Վերջինիս պատկերացումներն այս հարցում չէին կարող ձեւավորվել «հայլուրային» քարոզչությամբ։ Ղարաբաղի քաղաքական ու զինվորական վերնախավում, Բակո Սահակյանից սկսած, գեթ մի 100 մարդ պիտի լինի՞, որ անձամբ տեղյակ է այն իրականությանը, որը վավերագրված է պատերազմի տարիների Արցախի ղեկավարների՝ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին տված ամենաբարձր գնահատականներում։ Եթե չասենք, որ այդ 100-ից մեկը պաշտպանության նախարարն է, ապա խիստ վիրավորած կլինենք նրան՝ կասկածելով նրա նվազագույն տեղեկացվածությանը։ Այդ դեպքում, սակայն, առաջանում է երկրորդ հարցը՝ իսկ ինչո՞ւ է նա հակառակը պնդում։ Վախենո՞ւմ է։ Բայց սրա համարժեք գնահատականը կարծես թե վախը չէ, այլ ՈՂՈՐՄԵԼԻ լինելը՝ եթե իրերը կոչենք իրենց անուններով։ Այս հատկանիշով հրամանատարը վաղն ինչպե՞ս է կռվելու հակառակորդի դեմ։ Մի այլ հարց. ինչո՞ւ այդ ամեն ինչից հաստատ տեղյակ Ղարաբաղի քաղաքական ու զնվորական վերնախավի (ներկա թե նախկն) 100-ից գեթ մեկը չարձագանքեց իրականությունը խեղաթյուրող ռեպորտաժին։ Բոլո՞րն են վախենում։ Եթե Ղարաբաղում՝ գեթ 100, ապա Հայաստանում, Սերժ Սարգսյանից սկսած՝ գեթ մի 1000 մարդ կլինի՞ (գումարած՝ լրագրողական աշխարհի մեծ մասը եւ վերլուծաբաններ), որ տեղյակ է իրականությանը, շատերն անմիջական մասնակից են, ականատես ու վկա։ Ինչո՞ւ որեւէ մեկը չարձագանքեց ստոր հերյուրանքին։ Երկու հայկական պետությունների քաղաքական ու զինվորական վերնախավերի ողորմելիության էս բագաժով ո՞նց ենք դիմակայելու հնարավոր վտանգներին։ Ինչեւէ, հիշյալ ամբողջականացված ռեպորտաժը ,որպես երկրորդ պատմական փաստ՝ արձանագրում է, թե ռեժիմն ինչ ողորմելի վիճակի, բարոյահոգեբանական անկման է  հասցրել ներկա  ու նախկին պաշտոնեությանը Հայաստանում ու Ղարաբաղում։

Հ.Գ.-1. Վերոհիշյալ՝ «Սրանք են պատմական փաստերն ու փաստաթղթերը» հոդածում ներկայացված են պատերազմի շրջանի ԼՂՀ ղեկավարության գնահատականները։ Վազգեն Սարգսյանը հայաստանյան գործիչ էր, սակայն նրան նույնքան «ղարաբաղյան» էին ընդունում Արցախում։ Հենց որպես այդպիսին էլ նրան ներգրավեցին 1998-ի փետրվարի 3-ի հեղաշրջման մեջ։ Ահա, որպես այդպիսին էլ՝ պատերազական տարիների արցախյան  ղեկավար գործիչների շարքում ճիշտ կլինի ավելացնել նաեւ նրա՝ ՀՀ Հիմնադիր-նախագահին տված գնահատականը՝ հրաժարականից հինգ ամիս անց՝ 1998-ի հունիսին.

«Եթե նկատի ունենանք մեր շարժման նախորդ 6-7 տարիները, ապա պիտի գնահատենք նաեւ, որ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը Արցախի հարցում հսկայական եւ անուրանալի գործ է արել։ Ամենեւին պատահական չէ, որ երբ զինված ուժերը գրավում էին Շուշին, գրավում էին 7-8 շրջաններ, եւ երբ մենք սարսափով մտածում էինք, թե մեզ թուրքերը կամ կուտեն, կամ ամբողջ աշխարհը մեզ ագրեսոր կճանաչի, ոչ թուրքերը մեզ կերան, ոչ ագրեսոր ճանաչեցին։ Սա լուրջ արտաքին քաղաքականության արդյունք էր, շատ լուրջ՝ ե՛ւ Ռուսաստանի հետ, ե՛ւ Միացյալ Նահանգների հետ, չափազանց լուրջ, չափազանց ծանրակշիռ արտաքին քաղաքականության արդյունք էր»։http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=wobkTemWES0

Հ. Գ.-2. Մարդու համար ամենակարեւոր բանն արժանապատվությունն է։ Հանգամանքների բերումով տիրող ավազակապետական դիվային ռեժիմի մաս, մի պտուտակ կամ պնդօղակ դարձած ոչ մի պաշտոնյա, սկսած հենց ԼՂՀ պաշտպանության նախարարից, չի ուզի մնալ մարդկայնորեն ստորացված, ողորմելի վիճակում։ Ամբողջ մի ժողովուրդ չի կարող զոհ գնալ իշխանությունը բռնազավթած մի անհատի՝ ամբողջն իր մասնավոր սեփականությունը, կալվածքը դարձնելու մոլագարությանը։ Եւ յուրաքանչյուրը կգտնի իր մարդկային ու պաշտոնեական արժանապատվությունը, երբ իր իսկ օժանդակությամբ իրականություն կդառնա ավազակապետության այլընտրանքը՝ սահմանադրական կարգի վերականգնումն ու օրինականության հաստատումը։

Աշոտ Սարգսյան

http://www.ilur.am/news/view/16943.html