Մենք իրավունք չունենք

Ոչ օրինակարգ իշխանության պատճառած չարիքների ու անդառնալի կորուստների ցայտուն այս օրինակը 2000 տարվա պատմություն ունի։ Այն, որպես շատ կարեւոր «պատմական դաս», ամենայն մանրամասնությամբ ներկայացնում է պատմահայր Մովսես Խորենացին։ Եւ քանի որ մենք շատ ենք սիրում խոսել «պատմության դասերից», հաճախ փնտրում ու այդպես էլ չենք գտնում դրանք կամ գտնում ենք՝ ամեն մեկս՝ ըստ մեր ճաշակի, այս դեպքում վստահենք մեր պատմահորը։ Մանավանդ՝ նրա արձանագրած այդ դասը ոչ միայն խիստ արդիական է, այլև այսօր կարող է լուծել, առանց չափազանցության, Հայաստանի ու հայ ժողովրդի լինել-չլինելու խնդիրը։

Հայ Արշակունի թագավոր Սանատրուկի մահվանց հետո, խառնաշփոթ իրավիճակից եւ օրինական թագաժառանգների անչափահաս լինելու հանգամանքից օգտվելով, թագավորական գահին տիրում է ոմն Երվանդ։ Նա մոր կողմից Արշակունի էր, մինչ այդ վարել էր շատ կարեւոր պետական պաշտոններ, հսկայական վաստակ ուներ ու ամենամեծ հեղինակությունը երկրի տնտեսական ու քաղաքական ընտրանու՝ նախարարների շրջանում։ Այս ամենին նա գումարեց կաշառքը և հենց նույն նախարարների միահամուռ համաձայնությամբ (բացի թագադիր Բագրատունի իշխանից) թագավոր հռչակվեց։ Ոչ օրինակարգ թագավոր։ Իշխանավարության ողջ շրջանում իր ոչ օրինակարգությունը քողարկելու, մեղմելու համար սա, մի կողմից՝զբաղվեց ամենաբուռն ու արդյունավետ շինարարական գործունեությամբ, մյուս կողմից՝ կաշառեց թե՛ ժամանակի «քաղաքական էլիտային», թե՛ միջազգային կենտրոններին։ Թանկ նստեց երկրի ու ժողովրդի վրա նրա ոչ օրինակարգ իշխանությունը. այն պահելու համար ոչ օրինակարգ թագավորը ստիպված եղավ Հռոմին զիջել Հայկական Միջագետքը (տարածքային կորուստ) եւ լիակատար հարկատու դառնալ նրան (ինքնիշխանության կորուստ)։

Անդառնալի կորուստները սթափության են բերում ժողովրդին ու նրա քաղաքական ընտրանուն։ Երվանդը շարունակում է նրանց ավելի շատ սիրաշահել, ավելի առատաձեռն կաշառել, այնուամենայնիվ, դաժան փորձի վրա, ազգային ընտրանու քաղաքական գիտակցությունը հաղթանակում է։ Սրանք թագադիր Բագրատունի իշխանի եւ գահի օրինական ժառանգորդի հետ ապստամբում ու տապալում են ոչ օրինակարգ ու դրանով իսկ՝ չարիքներ ու անդառնալի կորուստներ բերած թագավորին։

Խորենացու «Հայոց Պատմությունը», որ, պատկերավոր ասած՝ անկախության, ազատության համար պայքարի դասագիրք է, չունի որեւէ օտար նվաճողի դեմ համաժողովրդական ընդվզման այսչափ ցայտուն այլ մի դրվագ։ Այսինքն՝ դեռ 1500 տարի առաջ Պատմահայրը, որպես հայ քաղաքական մտքի աքսիոմ՝ արձանագրել է հետեւյալ «պատմության դասը». սեփական ոչ օրինակարգ իշխանությունը շատ ավելի վտանգավոր է, կորստաբեր ու մերժելի, քան նույնիսկ օտար նվաճողի տիրապետությունը։

Ոչ օրինակարգության՝ Պատմահոր բերած օրինակը սխեմայի վերածելով՝ հիմնական գծերը անմիջապես կարող ենք գտնել այսօրվա Հայաստանում՝ ի դեմս Ս. Սարգսյանի իշխանության. կաշառքը՝ որպես իշխանության հաստատման եւ պահպանման գործիք, երկրի ազգային շահերի եւ ինքնիշխանության վաճառք օտարներին՝ իշխանության պահպանման համար, տարածքային կորուստներ ու դրանց վտանգի մեծացում, համատարած հասարակական ատելության հարուցում եւ այլն։ Սակայն ավելի շատ են տարբերությունները՝ ի վնաս Ս. Սարգսյանի.

- Նա իշխանության եկավ ոչ թե համընդհանուր համաձայնությամբ, այլ ռազմական հեղաշրջման ճանապարհով եւ 10 անմեղ մարդկանց կյանքի գնով:

- Նա ոչ թե քաղաքներ է կառուցում, անտառներ հիմնում, բարելավում մարդկանց կյանքը՝ իր ոչ լեգիտիմությունը քողարկելու, մեղմելու համար, այլ դաժանությամբ քանդում է երկիրն ու բացառիկ մի ցինիզմով կողոպտում բնակչությանը՝ մտնելով յուրաքանչյուրի գրպանը:

- Բնակչության մեծագույն մասին մատնել է աղքատության, անապահովության, իրավազրկության, նվաստացնող վերաբերմունքի։ Հարյուր հազարավորներ արտագաղթել, հայրենազրկվել են, հարյուր հազարավորներ պատրաստվում են արտագաղթել, հարյուր հազարավորներ խեղված ճակատագրով քարշ են տալիս իրենց գոյությունը։ Եւ արդեն մի քանի անգամ արձանագրվել է, որ այս ամենն իր մասշտաբներով համեմատելի է 100 տարի առաջ հայ ժողովրդի դեմ իրականացված ցեղասպանության հետեւանքներին։

2000 տարի առաջ հայ հասարակությունը, նրա մտավոր եւ քաղաքական ընտրանին շատ արագ հասկացավ ոչ օրինակարգ իշխանության կործանարարությունը։

2000 տարի հետո՝ 21-րդ դարի սկզբին, շատ ավելի այլանդակ դրսեւորումներով ու կործանարար հետեւանքներով նույն խնդրի առջեւ ենք կանգնած եւ ոչ մի կերպ չենք կարողանում ի մի գալ։

Եւ դա մեզ զրկում է բազմաթիվ իրավունքներից.

- Վերջին տարիներին տարբեր առիթներով խոսք է եղել Հայաստանի անկախության, ինքնիշխանության սահմանափակումների մասին։ Հայաստանում ավազակապետության տեսքով հաստատված ոչ օրինակարգ իշխանության վնասը հարյուրապատիկ մեծ է առ այսօր ինքնիշխանության ատրիբուտների կորստյան պատճառած որեւէ վնասից։ Այսինքն՝ քանի դեռ հանդուրժում ենք 100 անգամ ավելի կորստաբեր ոչ օրինակարգ իշխանությունը, մենք իրավունք չունենք անհանգստանալ, ինքնին, անշուշտ, կարեւոր՝ Հայաստանի ինքնիշխանության ատրիբուտների կորստի համար։ Դա նույնն է, ինչ մինչեւ կոկորդը ջրի մեջ ընկղմված մարդու համար անհանգստանալ, թե թրջվում է անձրեւից։

- Մեկ տարի հետո լրանում է Հայոց ցեղասպանության 100 տարին։ Մեր ազգային կյանքի ողբերգականորեն ամենանշանավոր այդ տարելիցը նշելու միջոցառումների պետական հանձնաժողովը, Ճակատագրի հեգնանքով, ստեղծվել է մի մարդու հրամանագրով, որը ողջ աշխարհի առջեւ ուրացավ Ցեղասպանությունը։ Ճակատագրի հեգնանքով՝ Հայոց ցեղասպանության պետական հանձնաժողովը ստեղծել ու ղեկավարում է  մի մարդ, որի իշխանության օրոք Հայաստանից հայ ժողովրդի ծրագրված տարագրություն է իրականացվում՝ հայրենազրկման տեսքով ցեղասպանություն սեփական ժողովրդի նկատմամբ։ Դժվար է պատկերացնել ավելի մեծ անպատվություն 1915-ի նահատակների հիշատակին։ Ուստիեւ՝ մենք իրավունք չունենք Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարում խոսել այդ թեմայով, ուրիշներից ճանաչում կամ պարզ հարգանք ակնկալել, քանի դեռ չենք լուծել ոչ օրինակարգ Ս. Սարգսյանի իշխանազրկման հարցը։

- Մենք իրավունք չունենք խոսել Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքից։ Այդ իրավունքից եւս մենք զրկվել ենք՝ առ այսօր հանդուրժելով մի իշխանություն, որն իր ոչ օրինակարգության դիմաց վճարեց Լեռնային Ղարաբաղի՝ որպես հակամարտության ու բանակցային կողմի՝ միջազգայնորեն ճանաչված մանդատով։ Չնայած միջազգային պայմանավորվածություններն աստիճանաբար հստականում են, եւ՝ ոչ հօգուտ Ղարաբաղի իրական ինքնորոշման իրավունքի, Ս. Սարգսյանը համառորեն չի վերադարձնում Լեռնային Ղարաբաղի միջազգային մանդատը։

- Մենք իրավունք չունենք խոսել ու բողոքել հարեւանների կողմից մեր պատմության բարբարոսական կեղծումից, քանզի մեր նույն այդ պատմությունը Ս. Սարգսյանի հրահանգով շատ ավելի բարբարոսաբար կեղծում է Երեւանի պետական համալսարանը, որի խորհրդի նախագահն է նա։

- Մենք իրավունք չունենք խոսել անգամ աստվածաշնչային պատվիրաններից, օրինակ՝ չգողանալուց, քանի դեռ հանդուրժում ենք մի իշխանություն, որը քաղաքական գիտության մեջ հենց այդ բառով էլ բնորոշվում է՝ «գողիշխանություն»՝ ավազակապետություն։ Այդ իշխանության այսօրվա ղեկավարը (մի կողմ թողնելով նրա թալանած իրական՝ միլիարդավոր դոլարների հարստությունը) իր իսկ ստորագրած հայտարարագրերով հաստատում է, որ գողացել է։

Մենք իրավունք չունենք Ս. Սարգսյանի հետ այլ լեզվով խոսել. նա վաղուց ունեցել, նրան վաղուց տրվել է այդ հնարավորությունը։ Նրա հետ պետք է խոսել միա՛յն հրաժարականի լեզվով։

Մենք իրավունք չունե՛նք...

Մենք իրավունք չունենք ժամանակ կորցնել, անգամ՝ 1օր, անգամ՝ 10 օր, էլ ուր մնաց՝ 100։ Որովհետեւ, առանց ամենափոքր չափազանցման, ամեն օր տասնյակ հազարավոր մարդկային ճակատագրեր են խեղվում։ Որովհետեւ, առանց ամենափոքր չափազանցման՝ հայ ժողովուրդն ու Հայաստանն ազգային իմաստով ապրում են իրենց հոգեվարքի շրջանը. պարտադիր չէ անպայման, որպես կատարված փաստի՝100-200 տարվա հեռավորությունից նայել՝ դա տեսնելու համար։ Ու այս ամենի պատասխանատվությունն արդեն ընկնում է նաեւ նրանց վրա, ովքեր պատմականորեն կոչված են լուծելու խնդիրը եւ, անհասկանալիորեն, հապաղում են։

Մենք՝ 21-րդ դարում, իրավունք չունենք չհասկանալ այն, ինչ մեր նախնիները հասկացել ու, ըստ այդմ՝ գործել են 2000 տարի առաջ։

http://www.ilur.am/news/view/29248.html